मनमनमा बसेका कविवरलाई सदा सम्झन्छ नेपाली...

धेरैको कवि जीवन अल्पायुको हुन्छ । तर, यसमै दीर्घ जीवन बाँच्नुभएका कविवर यो देशको अस्तित्व रहेसम्मै कवि भनेर चिनिनुहुनेछ । ज्योतिको पङ्ख उचाल्न सिकेका नेपालीले उहाँलाई सदा सम्झिरहनेछन् ।

गाउँछ गीत नेपाली
ज्योतिको पंख उचाली
जय जय जय नेपाल
सुन्दर शान्त विशाल

देशलाई सम्झने कसरी ? माया गर्ने कसरी ? अनि देश भनेकै चाहिं बुझ्ने कसरी ? कलिलो दिमागले यस्तो कुरा बुझ्न सजिलो कहाँ थियो र ! कविवर माधव घिमिरे यी कुरा सिकाउन छडी बोकेर कक्षाकोठामा पस्नुभएन । बरु मायालु शब्द बोकेर पस्नुभयो । पाठ्यपुस्तकको बाहिरी गाथामा राखिने कक्षागत गीतमार्फत ज्योतिको पंख उचाल्नु भन्दै सम्झाउन आउनुभयो ।

माथि उल्लेख यी हरफ कसका हुन् ? हामीलाई मेसो थिएन । भाका फिराईफिराई गाउनुपर्छ भन्ने मेसो मात्र थियो । यसको अर्थ पनि थाहा थिएन । उहाँले देश खोज्न मात्र होइन, सियो खोज्नसमेत सिकाउनुभयो । सियो खोज्न सिकाउने कवि नेपाली साहित्यकै मियो होलान् भनेर कल्पना गरिएको थिएन, त्यतिबेला । मियो बनेर साहित्य सेवामार्फत नेपाली समाजलाई ठूलो गुन लगाउनुभएका स्रष्टाले जीवन बिसाउनुभएको अप्रिय खबर २ भदौ, मंगलबार साँझ गोरखापत्रको अनलाइन संस्करणमा देखियो । लगत्तै सबै डिजिटल पत्रिका र सामाजिक सञ्जाल उहाँको भौतिक अवसानको खबरले भरिए ।

कोरोना कहरमा अर्को नमीठो खबर थियो, यो । कविवर गम्भीर रुपले विरामी पर्नुभएको खबर कतै आएको थिएन । अचानक निधनकै खबर आयो । १०१ वर्ष बाँचेर संसार ठप्प बनेको समयको एउटा साक्षीसमेत बनेर उहाँले जीवन बिसाउनुभयो ।

कविवर घिमिरेले असाध्यै लोभलाग्दो जीवन बाँच्नुभो । उहाँको सृजनात्मक जीवन पनि उस्तै रह्यो । सृजना यात्रा अविरल चलिरह्यो । ऋतम्भरा महाकाव्य नसिध्याई जान्न भन्नुभएका महाकविले त्यो काम पनि सम्पन्न गर्नुभएको रहेछ । हाम्रा लागि अब त्यही नै उहाँको अन्तिम नासो हो ।

कविवरले प्रकृति र राष्ट्रप्रेमको धार समातेर कैयौं अमर सृजना देशलाई दिनुभयो । बालबालिकाका लागि कैयौं मीठा सृजनाहरु उपहार दिनुभो । कस्तो अविरल र अविचलित यात्रा ! जीवनको एउटा क्षणमा धेरै मानिस कवि बन्छन् । धेरैको कवि जीवन अल्पायुको हुन्छ । अझ भनौं, उनीहरुभित्रै हराएर जान्छ त्यो जीवन । कविको रुपमा सामाजिक पहिचान भएका धेरैका झोलामा पुराना सृजना र ती सृजनाप्रतिको गौरव मात्र बाँकी रहन्छ ।

कविवरको झोला त्यस्तो थिएन । उहाँका झोला नयाँ—नयाँ सृजनाले भरिभराउ भैराख्यो । पुराना सिर्जनाको ब्याज खाने रहर उहाँले गर्नु भएन । यसकारण पनि कविवर नेपालको अस्तित्व रहेसम्मै कवि बनेर बाँच्नुहुनेछ ।

हरेक कवि÷लेखकका सबै सृजना जीवन्त हुँदैनन् । सबै रचनाले धेरैका मन छुँदैनन् । मन न हो, लेखक वा सर्जकलाई मात्र मन परेर हुँदैन । ‘गाउँछ गीत नेपाली’ सम्भवत सबैभन्दा धेरैलाई मन छोएको सृजना हुनुपर्छ । पुरानो राष्ट्रिय गानको औचित्य सकिएर नयाँ राष्ट्रिय गान नआएसम्म अनौपचारिक रुपमा कैयौं विद्यालयमा यो गीत गाउने गरिएको पनि थियो । गौरी, मालती मंगले, राष्ट्र निर्माता, किन्नर किन्नरी, चारु चर्चा र कैयन जीवन्त सृजनाहरु मार्फत कविवर नेपाली मनमनमा बस्नुभएको छ ।

९ असोज २०६० मा उहाँलाई सरकारले राष्ट्रकविको पदवी दियो । उहाँलाई राष्ट्रकवि बनाइएको समय देश अनेक अप्ठेरोसँग जुध्दै थियो । कविवरका हिसाबले पाठकको मनमा बसिसक्नुभएकोले मलाई चाहिं त्यो राजकीय पदभन्दा कविवरको कद नै धेरै उँचो लाग्छ । राज्यले उहाँप्रति दिएको सम्मान र सुविधाको आफ्नै महत्व छ । चोला विसाएपछि बल्ल पाठकसम्म पुग्ने, सिंगो जीवन गुमनाम भएर बित्ने, गुजारा चलाउन, उपचार पाउन नसकेर कष्टकर जीवन झेल्नुपर्ने अवस्था उहाँलाई परेन । यो कुरामा कविवर भाग्यमानी हुनुहुन्थ्यो ।

राष्ट्रप्रेमलाई केन्द्रमा राखेर साहित्य सेवा गर्नुभएकाले जति व्यवस्था फेरिए पनि उहाँ सबैको प्रिय हुनुभयो । उहाँको कलमले कहिल्यै कसैप्रति घृणा रोपेन । उहाँले मानव, राष्ट्र र प्रकृतिप्रेमको बाटो अँगाल्नुभयो । यो बाटोमा अनवरत हिंडिरहनुभयो । त्यसैले त उहाँका हरेक शब्द मोतीका दानाजस्ता छन् ।

उहाँ धेरै विधामा फिजिनु पनि भएन । धेरैथरी विचार बोकेर पनि हिंड्नु भएन । त्यसकारण उहाँ छरिनु भएन । सग्लो र अग्लो कविको छवि बनाइरहनुभयो ।

नेपाली साहित्यमा महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा र लेखनाथ पौडेलको स्थान निकै उँचो छ । उहाँहरु कस्ता हुनुहुन्थ्यो होला भनेर म बेलाबेलामा कल्पिन्छु पनि । हामीपछिको पुस्ताले माधव घिमिरे कस्ता थिए होला भनेर कल्पना गर्नेछन् ।

देवकोटाबारे धेरै भ्रम फिजिए । अनेक मिथक बने । सधैं उहाँलाई कठैबरा बनाइयो । प्रविधिको यो युगले घिमिरेलाई चाहिं मिथक बनाउने छैन । अनेक भ्रमका कथा बुन्ने छैन । देवकोटा र पौडेल अँध्यारो युगमा बत्ती बनेर जन्मिनुभयो । उहाँहरु बितेपछि फेरि अँध्यारोले अनेक कथा बनायो र हामीले अनेक मिथक सुन्नुप¥यो । घिमिरे उज्यालो युगमा लामो समयसम्म जिउन पाउनुभयो । आफैंले प्रशस्त उज्यालो पनि बाँड्नुभयो । उहाँले नेपाली साहित्यमा छर्नुभएको उज्यालो नेपालको अस्तित्व रहेसम्म मेटिने छैन ।

कोरोना कहरले आज जिन्दगी घरभित्रै खुम्चिएको छ । कविवरले खुम्चिएको र थुनिएको संसार पनि महसूस गर्नुभयो । कमजोर स्वास्थ्यका कारण थुनिएको संसारबारे केही रचना लेख्न चाहिं शायद सक्नुभएन कि ? संसार थुनिएको समयमा उहाँले चोला बिसाउनु भएकाले अन्तिम दर्शन गर्न त सम्भव भएन । कविवरलाई मनमनै हार्दिक प्रणाम ।

उहाँले चोला बिसाउनुभएको घर नेपाली साहित्यको तीर्थस्थल हो । साहित्यप्रेमीका लागि त्यो दैलो सधैं खुल्ला छँदै थियो । हामीलाई आशा छ, नेपाली साहित्यको भर बनेको त्यो तीर्थस्थललाई उहाँको परिवारले दीर्घकालसम्म जोगाएर जीवन्त राखिदिनेछ । उहाँका प्रकाशित र अप्रकाशित कृति मात्र होइन, उहाँसँग सम्झना जोडिएका अरु सामान पनि परिवारले पक्कै सुरक्षित राख्नेछ । राज्यले उहाँको परिवारसँग हातेमालो गरेर कविवरको सम्झनालाई चिरस्थायी बनाउनेछ भन्ने कामना गरौं ।

शब्दको सिर्जनात्मक शक्ति के हो, कविवरले राम्ररी बुझाइदिनुभएको छ । शब्दलाई मोती बनाएर उन्न सिकाउनुभएको छ । धरतीलाई माया गर्न सिकाउनुभएको छ। आफ्ना जीवन्त रचनामार्फत कहिल्यै नमर्ने गरी यो धरतीबाट विदा हुनुभएका कविवरको आत्मा सधैं सुखी रहोस् । ज्योतिको पङ्ख उचाल्न सिकेको नेपाली कविवरलाई सदा सम्झिरहनेछ ।