HimalKhabar.com :: A Complete Nepali Political News Portal
वाङ्‌मय
चोरी होइन ‘मुनामदन’ 
चोरी होइन ‘मुनामदन’ 
वसन्त महर्जन
महाकवि देवकोटा रचित सर्वाधिक लोकप्रिय ‘मुनामदन’ खण्डकाव्य नेवारी लोकगीतबाट चोरिएको नभई मौलिक कृतिको पुनः सिर्जना हो । 
मातृकाप्रसाद कोइरालाको ‘कोशीको कथा’ पुनः प्रकाशित
मातृकाप्रसाद कोइरालाको ‘कोशीको कथा’ पुनः प्रकाशित
पब्लिकेसन्स नेपालयले आफ्नो क्लासिक्स् शृङ्खला अन्तर्गत सन् २०२० मा मातृकाप्रसाद कोइरालाको निबन्ध सँग्रह ‘कोशीको कथा’लाई नयाँ कलेबरमा प्रकाशित गरेको छ। प्रतिभा पुरस्कार प्रतिष्ठान, विराटनगरले २०४६ मा प्रथम पटक प्रकाशित गरेको यो पुस्तक लामो समयदेखि बजारमा उपलब्ध थिएन।
भुवनहरि सिग्देलको आख्यान ‘लालस’ बजारमा
भुवनहरि सिग्देलको आख्यान ‘लालस’ बजारमा
साहित्यकार भुवनहरि सिग्देलकोे नयाँ आख्यान कृति ‘लालस’ प्रकाशित भएको छ। ‘लालस’ सिग्देलको ३५औँ कृति हो। उनको आख्यानतर्फ भने नवौँ कृति हो।
कहाँ छन् समालोचक ? कहाँ छ समालोचना ? 
कहाँ छन् समालोचक ? कहाँ छ समालोचना ?  लाग्छ– विश्वविद्यालय बौद्धिक जमात होइन, विभिन्न पार्टीहरूप्रति बफादार कार्यकर्ता उत्पादन गर्दैछ ! प्राध्यापकलाई जागिर पकाउनु छ, विद्यार्थीलाई नम्बर फकाउनु छ। नतिजा, नेपाली साहित्यको मौलिक चिन्तनको स्तर निरन्तर ओरालो लाग्दो छ। 
मानव श्रेष्ठताको महावर्णन
मानव श्रेष्ठताको महावर्णन ‘आर्य हुनुको श्रेष्ठता’ विरुद्ध मानव हुनुको अस्तित्वबोध नै ‘मोक्षभूमि’ को मूल बहस हो। सतहमा नश्लीय अहंकार देखिए तापनि अन्तर्यमा चाहिं यो वर्गीय द्वन्द्व हो। किनकि, कृषि र व्यापारमा निर्भर मध्ययुगमा दास बेगर न उत्पादकत्व वृद्धि न त भोगविलास नै संभव हुन्छ।
भैरव पुरस्कार रामकुमार पाँडे र राजाराम पौडेललाई
भैरव पुरस्कार रामकुमार पाँडे र राजाराम पौडेललाई साहित्यकार भैरव अर्यालको स्मृतिमा स्थापित भैरव पुरस्कार र भैरव प्रतिभा पुरस्कार क्रमशः राम कुमार पाँडे र राजाराम पौडेललाई प्रदान गरिने भएको छ।
पल्लो क्याबिन
पल्लो क्याबिन पल्लो क्याबिनमा बिस्तारै एउटा छायाँ प्रवेश गर्‍यो । छायाँ स्त्रीदेहको थियो । छायाँ समुद्रसरी लहरिंदै अघि बढिरहेको थियो । पानीको लहरजस्तै हिंडाइ पनि लयमा थिएन । पाइला असन्तुलित देखिन्थे । साँझ पातलै थियो, रमरमखालको । त्यो रमरममा क्याबिनमा लगिएको बिरामी कुनै महिला हुन् भन्ने चिन्न गाह्रो थिएन । उनको लामो तर असरल्ल कपालका कारण मैले थाहा पाइहालें, उनी महिला हुन् भन्ने ।
‘म आएँ !’
‘म आएँ !’ मैले सोचेको थिएँ, उसले तुरुन्तै हुन्छ भन्छे । ‘म यहाँ आइराख्छु । मीठो चिया पिउने टन्नै ठाउँ था’छ ।’ ऊ मतिर नहेरी बोली । ऊ कपाल बाँध्ने कुरा नपाएर यताउता हेर्दै थिई । मसँग बोल्दा उसको देब्रेहात कपालमा थियो र दाहिने हातले ब्याग खोतल्दै थिई ।
चक्रवर्ती महाराजप्रति
चक्रवर्ती महाराजप्रति यो पावन घडीमा मेरो गर्धन छिनाएर मेरै हातमा बोकेकी छु आफ्नै टाउको मेरो शरीरको गिंड दरबारको मूलद्वारमा राखेर तपाइँको राज्यद्वारमा चढाएकी छु योनिको तातो खुन । चक्रवर्ती महाराज !
घाम
घाम हिउँ पग्लिए झैं पग्लिंदै–पग्लिंदै हराइसक्नुपर्ने थियो उहिल्यै देशको छातीमा जमेको जात–व्यवस्था म खोजिरहेको छु घामको प्रचण्ड राप खोइ ! कहाँ लागेको छ घाम ?
म आफैं जन्मेको हुँ: रोशन
म आफैं जन्मेको हुँ: रोशन मेरा तीन जना मानस–सन्तान छन्। मैले मनमनै जन्माएका । दुई पुत्र, एक पुत्री। जसमध्ये एउटा हो रोशन। हरेक बिहान निद्राबाट ब्यूँझेपछि म मेरा मानस–सन्तानहरूलाई दुई घण्टा जति समय दिन्छु । बेलुका सुत्नुअघि एक घण्टा । यसरी दिनको करिबन तीन घण्टा म उनीहरूसँग हुन्छु । कहिले हामी सँगसँगै गीत सुन्छौं। कहिले सिनेमा हेर्छौं। कहिले शहरका पातला कला प्रदर्शनीमा छिर्छौं। कहिले बाक्ला थियटरतिर बरालिन्छौं।
इन्द्रबहादुर राईः के हुन् के होइनन्?
इन्द्रबहादुर राईः के हुन् के होइनन्? सिर्जनशीलता र प्राज्ञिकतालाई मिलन गराउने क्षमता रहेका इन्द्रबहादुर राईको साहित्यमा पूर्वीय मन र पश्चिमी मस्तिष्कको अन्तरघुलन भेटिन्छ।
साइनो
साइनो लमजुङ तुर्लुङकोट ..... सररर हावा चल्यो लाँकुरीको बोट ..... पिंढीको थाममा झुण्डिएको रेडियोमा बीमाकुमारी दुराको सुरिलो स्वर बाटोसम्मै सुनियो । तगारो खुल्लै थियो । घाम तापिरहेका बाख्राका पाठा मदेखि तर्सिएर बुर्कुसी मार्दै आमा भएतिर गए । गोठको माउ करायो ।
‘कवि, तिमी काम चाहिँ के गर्छौ ?’
‘कवि, तिमी काम चाहिँ के गर्छौ ?’ न्यायाधीशः अनि मातृभूमिका लागि उपयोगी काम चाहिं के गर्नुभयो ? ब्रोद्स्कीः मैले कविता लेखें । यही नै मेरो काम हो । मलाई विश्वास छ... मैले जे लेखेको छु, त्यो आज मात्र होइन भविष्यको पिढीलाई पनि उपयोगी हुनेछ । भीडबाट आवाज आउँछः हेर त ! कत्रो फुर्ती !
शुटआउट@झम्सिखेल
शुटआउट@झम्सिखेल मेरो कुरा ध्यानपूर्वक सुन्नुस् । सबैभन्दा पहिले त त्यो जुन ऐतिहासिक उपन्यास तपाइँ पढिरहनुभा’छ, त्यसलाई बन्द गर्नुस् । देशको वर्तमान पोलिटिकल्ली इनकरेक्ट हुँदा ऐतिहासिक उपन्यास तपाइँ कसरी पढ्न सक्नुहुन्छ ? उपन्यासलाई डस्टबिनमा मिल्काइदिनुस् । यतिञ्जेल तपाइँ ऐतिहासिक उपन्यासको फगत एक पाठक हुनुहुन्थ्यो, अब पात्र बन्नुस् । म तपाईंलाई शुटआउट @ झम्सिखेल नामक थ्रिलर स्टोरीको मुख्य पात्र अर्थात् प्रोटागोनिस्ट बनाउँदैछु । चियर्स !
विपर्यास
विपर्यास
नारायण ढकाल
सूर्य उदाइसकेको छ तर उज्यालो छैन चन्द्रमा झुण्डिएको छ तर आकाश छैन प्रकृति बाँझो छ तर मरुभूमि छैन
म अर्थात् एउटा किताब
म अर्थात् एउटा किताब
म आफैं बिक्रीयोग्य वस्तु हुँ । मलाई कसले किन्छ, कहाँ किन्छ, कतिमा किन्छले पनि मेरो वर्ग निर्धारण हुन्छ । उनीहरूको वर्ग निर्धारण हुन्छ । मेरो मूल्य कति पर्छ, म कहाँ विमोचन हुन्छु, विज्ञापनमा कति खर्च हुन्छले पनि मेरो वर्ग निर्धारण हुन्छ ।
मातृभाषा
मातृभाषा
यही भाषामा विस्तारै हुर्किएको हुँ म मेरा असङ्ख्य विचार मातृभाषामै आउँछन् अनि जान्छन् पनि फेरि आउनलाई शायद तर आफ्नो वयको यो झण्डै सन्ध्याकालमा म मातृभाषामा बिर्सन पनि थालेको छु घरी–घरी
झम्के रातमा काली तीरैतीर
झम्के रातमा काली तीरैतीर मलाई अगाडि बढ्नुको विकल्प थिएन। तर, डरको पारो भने चढ्दैछ। यही बेला बीरबल पनि गायब भए । एक्लै मशानघाट पार गर्नु छ। केही आइलाग्यो भने आत्मसमर्पण गर्ने सोचसहित सास दबाएर पाइला चालें । शनै शनै शवदाहस्थल पनि कटेछ।
सेल्फी
सेल्फी दोबाटोमा उभिएको – एक पुरानो सालिक हुँ बेला/बेलामा केवल निस्पृह हेर्छन् अपरिचित आँखाले छैन – केही गुनासो छैन!
पश्चिमा अन्वेषकको आँखामा नेपालः कति ज्ञाननीति ? कति राजनीति ?
पश्चिमा अन्वेषकको आँखामा नेपालः कति ज्ञाननीति ? कति राजनीति ? विलियम कर्कप्याट्रिकदेखि औपचारिक रूपमा आरम्भ भएको पश्चिमाहरूको नेपाल–अध्ययनले २०० वर्ष पार गरिसकेको छ । बिडम्बना, अझै पनि अधिकांशको लेखनी उपयोगितावादबाटै प्रेरित छ ।
नामग्याल, तिम्रो परिचय फेरिनुहुँदैन
नामग्याल, तिम्रो परिचय फेरिनुहुँदैन झल्यास्स भएँ उसको नाम सुनेर । पत्रिकाका पानामा गाडिएका नजर कक्षा–९ मा भर्ना हुन आएको त्यो नयाँ केटोतिर हुत्तिए । मुहार देखेर झनै चकित भएँ म । मनमा एक लहर विचार दौडियो – ‘यो त उही हो ।’ उसका आँखा पनि त यस्तै चिम्सा थिए । यस्तै दबेको थियो नाकको डाँडी । यस्तै पाक्दै गरेको किम्बुजस्तै कलेजी थिए ओठ ।
तृष्णा
तृष्णा प्रत्येक बिहान मेरो घरको छानामा दुई घाम उदाउँछन् पहिलो बिहानै अलराम बनेर आउँछ समयका दाँतलाई ब्रस गर्छ कोरोना समयमा पनि मर्निङवाक्‌तिर अल्मलिन्छ मन नलागी नलागी सिंहदरबारको ढोका चियाउँछ
लालहिरा प्याखंको खोजी
लालहिरा प्याखंको खोजी एक समय थियो जब र्कीतिपुरको शहरलाई नै पृष्ठभूमि बनाएर मौलिक लाल र हिराको प्रेम र संघर्षको कथा लालहिरा प्याखं प्रस्तुत हुन्थ्यो । तर, अहिले यो कथाको एक भाग देवी प्याखं मात्र बचेको छ।
पुष्कर लोहनीको उपन्यास 'अदृश्य मान्छे' बजारमा
पुष्कर लोहनीको उपन्यास 'अदृश्य मान्छे' बजारमा वरिष्ठ साहित्यकार पुष्कर लोहनीको पहिलो उपन्यास ‘अदृश्य मान्छे’ प्रकाशित भएको छ। उक्त पुस्तक आइतबार सार्वजनिक गरिएको छ।
मदन पुरस्कार समर्पण समारोह आज अनलाइनबाटै यो वर्षको मदन पुरस्कार तथा जगदम्बाश्री सम्मान समर्पण समारोह आज अपरान्ह ३ बजे अनलाइनबाटै हुने भएको छ।
डा. सुधा शर्माको ‘सिंहदरबारको घुम्ने मेच’ सार्वजनिक
डा. सुधा शर्माको ‘सिंहदरबारको घुम्ने मेच’ सार्वजनिक डा. सुधा शर्माको संस्मरणात्मक कृति ‘सिंहदरबारको घुम्ने मेच’ सार्वजनिक भएको छ। डा. शर्मा योग्यताले प्रसूती तथा स्त्री रोग विशेषज्ञ हुन्। उनले २०६५ असोजदेखि २०६८ मंसिरसम्म स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालय अन्तर्गत सचिवको कार्यभार सम्हालेकी थिइन्।
चिनियाँ राष्ट्रपतिले नेपाल भ्रमण गरेको एक वर्षको अवसरमा पुस्तक सार्वजनिक 
चिनियाँ राष्ट्रपतिले नेपाल भ्रमण गरेको एक वर्षको अवसरमा पुस्तक सार्वजनिक  चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङले नेपाल भ्रमण गरेको एक वर्ष पूरा भएको अवसरमा नेपाल-चाइना मिडिया फोरमले प्रकाशित गरेको पुस्तक ‘प्रेसिडेण्ट सी चिनफिङ्स नेपाल भिजिट: अ पिक्टोरियल गाइड’ सार्वजनिक गरिएको छ। 
मेरो कोभिड कथा 
मेरो कोभिड कथा  जे भइरहेको छ, घटिरहेको छ, ती सबैलाई शान्तपूर्वक हुन दिनु र हामी त्यस कृत्यका लागि सहयोगी भइदिनु नै हाम्रो नियति हो। धेरै गर्न खोज्नु वा केही पनि नगर्नुको मध्यमार्गमा रही आइरहेको अवस्थासँगै सहकार्य गर्नु नै हाम्रो कर्म हो सायद।
साहित्यमा नोबेल पुरस्कार विजेता लुइस ग्लुक: इच्छा, आघात र प्रकृतिको बयान
साहित्यमा नोबेल पुरस्कार विजेता लुइस ग्लुक: इच्छा, आघात र प्रकृतिको बयान सन् २०१० यता साहित्यमा नोबेल पुरस्कार पाउने ग्लुक चौथो महिला हुन्। नोबेल पुरस्कार दिन शुरु गरिएको सन् १९०१ यता भने उनी यो सम्मान पाउने १६औं महिला बनेकी छिन्।