खाद्यान्नको खोजीमा बित्दैछ जीवन
काठमाडौंमा सत्ता र सुविधा बढाउने होड चलिरहँदा सुदूरपश्चिम पहाडवासीको जीवन उपचार र खाद्यान्नको खोजीमा सकिइरहेको छ ।
मार्तडी कोल्टी सडक खण्ड अवरोध भएपछि बिरामीलाई बोकेरै सदरमुकाम मार्तडी लगिंदै । तस्वीरः प्रकाश सिंह
दुई साताअघि हिमाली गाउँपालिका–६ पाँडी गाउँबाट सुत्केरी हुन कोल्टी प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र आएकी १६ वर्षीया सिद्धा विकको उपचार नपाएरै १६ घन्टापछि मृत्यु भयो । केन्द्रका प्रमुख डा. विजय शाह मार्तडी–कोल्टी सडक खुलेको भए सिद्धा बाँच्न सक्ने बताउँछन् । उनका अनुसार पेटमा बच्चा मरेको भए पनि अप्रेशन गरेर आमालाई बचाउन सकिन्थ्यो, जुन सुविधा मार्तडीको अस्पतालमा मात्र थियो । “उनलाई बोकेर मार्तडी लैजाँदा डेढ दिन लाग्थ्यो भने गाडीमा तीन घण्टा” डा. शाह भन्छन्, “तर, कोल्टी–मार्तडी सडक चार महीनायता ठप्प छ ।”
२०५६ सालबाट निर्माण शुरू भएको ४३ किलोमिटरको यो सडकमा रु.३३ करोडभन्दा बढी खर्च भइसकेको छ । २०६० सालसम्म कोल्टीमा गाडी पु¥याउने लक्ष्यका साथ शुरू भएको यो सडक १८ वर्षमा हिउँदमा ट्याक्टरसम्म चल्ने भएको छ । सडक निर्माणमा कामका लागि खाद्यान्न कार्यक्रमबाट रु.२७ करोड ४० लाख, जिविस बाजुराबाट रु.८ लाख, ‘कर्णाली वरिपरि कार्यक्रम’ बाट रु.३६ लाख, उत्तरी बाजुराका गाविसहरूबाट रु.२१ लाख र सडक विभागबाट रु.५ करोड गरी रु.३३ करोड ५४ लाख खर्च भएको छ ।
महँगीमा दशैं–तिहार
सडक सञ्चालनमा नआउँदा उत्तरी बाजुरा, हुम्ला र मुगुको तल्लो भेगका जनताले सास्ती बेहोर्नु परेको छ । बर्खा लागेसँगै सडक बन्द हुँदा ती भेगका जनता दैनिक उपभोग्य सामानको अभावमा छन् । मानिस र घोडा–खच्चडले बोकेका सामान पाइए पनि अति महँगो छ । हिमाली गाउँपालिकाका अध्यक्ष गोविन्दबहादुर मल्ल एक केजी मोटो चामललाई रु.१२० र एक केजी नूनलाई रु.५० हालेर दशैं मनाउनु परेको बताउँछन् । उनी भन्छन्, “सबै चिजको भाउ ५० प्रतिशत बढेको छ ।”
अघिल्लो दशैंमा यो सडक चलेको थियो । जनप्रतिनिधि आएको यो वर्ष भने कसैले वास्ता नगरेको कोल्टीका नारायण पाध्याले बताए । बूढीनन्दा नगरपालिका उपमेयर सृष्टि रेग्मी सडक सुचारु गर्ने पहल भइरहेको बताउँछिन् । पोहोर दशैं–तिहारमा मार्तडीदेखि कोल्टीसम्म ट्याक्टरले प्रतिकेजी रु.५ भाडामा सामान ढुवानी गरेको थियो । यो पटक भरिया र खच्चडलाई प्रतिकेजी रु.३० तिर्नुपरेको व्यापारी बताउँछन् ।
अहिले कोल्टीमा महँगो नै भए पनि पुग्दो खाद्यान्न छैन । उत्तरी बाजुराका रुगिन र बिच्छ्याँ क्षेत्रमा पनि खाद्यान्न अभाव चर्किएको छ । कवाडी बजारका व्यापारी कृष्ण बुडथापाले रु.१२० मा मोटो चामल पनि भने जति नपाइने बताए । उत्तरी बाजुरा, हुम्ला र मुगुको तल्लो भेगका बासिन्दा आयोडिन विनाको ढिकेनुनलाई किलोको रु.५० हाल्न बाध्य छन् ।
हुम्लामा खाद्य संकट
सडक यातायातले नछोएको हुम्लावासीको खाद्यान्न बजार बाजुराको कोल्टी हो । कोल्टीमै मूल्य आकाशिएको मार हुम्लावासीलाई परेको छ । हुम्लाका तीन स्थानमा रहेका नेपाल खाद्य संस्थानका गोदाम दशैंअघि नै रित्ता थिए । श्रीनगर डिपो कर्मचारी हिंडेकै दुई महीना भइसक्यो । डिपो प्रमुख खेमराज काफ्लेले ‘दशैंलाई चामल नभएपछि जनताको खप्की सहन नसकेर हिंडेको’ बताए ।
कोल्टीमा रु.४ हजार पर्ने चामल हुम्ला पुर्याउँदा रु.११ हजार पुग्ने व्यापारीहरू बताउँछन् । “जिल्लामै चामल छैन” अदानचुली गाउँपालिकाकी उपाध्यक्ष सौमती रावल भन्छिन्, “सिडिओलाई जोडबल गर्न सिमकोट पुगें, तर खाद्यका कर्मचारी नै रहेनछन् ।”
हुम्लाका बासिन्दा पुस्तौंदेखि खाद्यान्न ओसार्न बाजुरा झ्र्छन् । अहिले पनि कवाडीदेखि कोल्टीसम्म चामल ओसार्ने बालकदेखि वृद्धसम्मको ओहोरदोहोर छ । अवस्था कति दुःखद् भने, फूलपातीको दिन चामल लिएर आइपुग्ने भनेर कोल्टी हिंडेका अदानचुली गाउँपालिका–२ श्रीनगरका ३५ वर्षीय तेजबहादुर बुढा असोज ८ गते बाजुराको रागेभीरको पहिरोमा परेर बिते । काठमाडौंमा उच्च पदस्थहरू आफ्ना लागि सुविधा बढाएको बढायै छन्, यता सुदूरपश्चिम पहाडवासीको जीवन यसरी नै सकिइरहेको छ ।
प्रकाश सिंह, बाजुरा
