मृत्युमा ‘महाभोज’

एकातिर विशुको लास लडिरहेको छ, अर्कातिर नेता भोजमा मस्त छन्। शासकहरूले आफ्नो स्वार्थका लागि सर्वसाधारणको जीवनलाई गोटी बनाउने गरेको विषय नाटकमा बुनिएको छ।

तस्वीरहरु : माेनिका देउपाला

प्रतिनिधिसभाको एउटा सीटका लागि घोषित उप–निर्वाचनको मुखैमा विश्वेश्वर उर्फ विशुको लास सीतापुरको पुलमुनि भेटिन्छ । शिक्षित र सचेत दलित युवा किसान, मजदूर र दलितको पक्षमा आवाज उठाउँथे । यहीबाट नाटक ‘महाभोज’ को कथा अगाडि बढ्छ ।

विशुको हत्या भएको छ । तर, उनको लासमाथि दलहरू राजनीति गर्छन् । पत्रकारहरू फाइदा उठाउनेतिर लाग्छन् । प्रहरी दलकै मतियार बन्छ । उनका साथी विनोद हत्यारालाई चिन्छन् । तर प्रहरीले षडयन्त्रपूर्वक विनोदलाई नै हत्यारा बनाउँछ । वास्तविक हत्यारालाई लुकाउँछ।

एकातिर विशुको लास लडिरहेको छ । अर्कातिर नेताहरू भोजमा मस्त छन् । शासकहरूले आफ्नो स्वार्थका लागि सर्वसाधारणको जीवनलाई गोटी बनाउने गरेको विषय नाटकमा देखाइएको छ । गरीब तर निर्दोष जनताको सुखको सपनालाई ‘मजाक’ बनाइएको घटना नै नाटकको विषय हो ।

भारतीय चर्चित लेखक मन्नु भंडारीको उपन्यास हो, महाभोज । सन् १९७९ मा लिखित यो उपन्यास भारतीय दलित युवाको हत्याबाट शुरु हुन्छ । त्यतिवेला त्यहाँ लोकसभा र विधानसभाको उपनिर्वाचन आइरहेको हुन्छ । तर, विशुको हत्या गराएर दलहरू लासमाथि नै राजनीति गर्छन् ।

उपन्यासको पहिलो अनुच्छेदमै लेखिएको छ, “बेवारिसे लासको गिद्ध नाच्दै–नाच्दै खाइरहेछ ।” गिद्धले नाच्दै सिनो खाएकोलाई मन्नुले भ्रष्ट नेताले विशुको हत्या गरेकोसँग तुलना गरेको समीक्षक पूजा मदानले उल्लेख गरेकी छन् । महाभोजको नाट्य रुपान्तरण पनि मन्नुले नै गरेकी थिइन् ।

भारतमा चर्चित यो नाटकको नेपाली अनुवाद भने कवि विप्लव प्रतीकले गरेका हुन् ।

करीब ४० वर्षअघि लेखिएको ‘महाभोज’ अहिले पनि नेपाली समाजको यथार्थतासँग मिल्दोजुल्दो रहेको प्रतीक बताउँछन् । उनी भन्छन्, “यो नाटकमा ‘थ्री पी’ अर्थात् पोलिटिक्स, प्रेस र पुलिसमा भ्रष्ट सोच भएका व्यक्ति हुँदा समाजमा पार्ने असरलाई देखाउन खोजिएको छ ।”

नाटक अनामनगरस्थित मण्डला थिएटरमा मञ्चन भइरहेको छ । नाटकले नैतिकता सकिएका र अन्तरद्वन्द्वसँग जुधिरहेका सत्ताधारी, प्रतिपक्ष र कर्मचारीतन्त्रका अवसरवादी चरित्रमाथि पनि व्यङ्ग्य गरेको छ ।

“नाटकले सन्देश दिने मात्रै होइन स्थितिको सही चित्रण गर्नुपर्छ, जसले दर्शकको मनमा परिस्थितिको अनुभूति गराउनुको साथै प्रश्न र जिज्ञाशा उब्जाउन सक्नुपर्छ”, निर्देशक अनुप बराल भन्छन् ।

समग्रमा ‘महाभोज’ ले राजनीति, प्रहरी र मिडियाको चक्रव्यूहभित्र बन्दी बनाइएका जनता देखाउन खोजेको छ । “नाटक प्रायः चरित्रप्रधान या घटनाप्रधान हुने भए पनि ‘महाभोज’ विचारप्रधान छ”, बराल भन्छन् । यथार्थवादी कथालाई काव्यात्मक शैलीमा रङ्गमञ्चमा उतारिएको उनले बताए ।

नाटकको केन्द्रीय भूमिकामा कलाकार रमेश बुढाथोकी छन् । उनी राजनीतिकर्मी रमेशविक्रम भएका छन् । उनी भन्छन्, “मेरो भूमिकाले एउटा चतुर राजनीतिकर्मीले घटनालाई कसरी आफ्नो स्वार्थ अनुरुप प्रयोग गर्छ भन्ने देखाउँछ । मैले चलाखीपूर्ण कथालाई ‘टर्न एन्ड ट्विस्ट’ गराएपछि महाभोज सकिन्छ ।”

नाटकमा इमानदार गर्भवती पुलिस इन्स्पेक्टरको भूमिकामा कलाकार सिर्जना सुब्बा सशक्त लाग्छिन् । गर्भवती हुनु असुरक्षित हुनु होइन भन्ने सन्देश दिन खोजिएको उनले बताइन् ।

नाटकमा कवि विप्लव प्रतीकको समसामयिक गीत पनि समावेश गरिएको छ । कलाकारहरूको सशक्त अभिनयले नाटक जीवन्त बनाएको छ । दयाहाङ राई, बुद्धि तामाङ, राजन खतिवडा, विप्लव प्रतीक, विजय बराल नाटकका प्रमुख कलाकारहरु हुन् । नाटक १७ असोजसम्म मञ्चन हुनेछ ।