सिन्धुपाल्चोकमा भेटियो लिच्छविकालीन शिलालेख
सिन्धुपाल्चोकमा भेटिएको शिवलिंगको खण्डित जलहरीमा ६ पंक्तिको लिच्छविलिपिले नयाँ ऐतिहासिक जानकारी दिने अपेक्षा गरिएको छ।
इन्द्रावती गाउँपालिका-१०, महादेवटारमा लिच्छविकालीन शिलालेख भेटिएको छ। पुरातत्त्व विभागको सम्पदा अभिलेखीकरणका क्रममा हिमवत्खण्ड मिडिया प्रालिको टोलीले शिलालेख भेटाएको हो।
विभागका पूर्व उपसचिव मोहनसिंह लामा र हिमवत्खण्ड मिडियाका प्रबन्ध निर्देशक श्रीकृष्ण धिमाल सहितको टोलीले जेठ १३ मा लिच्छविकालीन शिलालेख भेटाएको हो। लिच्छविलिपियुक्त शिवलिंग आँपको रूख र काँडाघारीमा छोपिएको थियो। शिवलिंगको खण्डित जलहरीमा ६ पंक्तिको लिच्छविलिपिका अक्षर खुट्याउन सकिने अवस्थामा छन्।
लिपिविज्ञ डा. श्यामसुन्दर राजवंशीका अनुसार यो शिवलिंगलाई स्थानीय बासिन्दा कसैले जंगेश्वर त कसैले तिलेश्वर गुठी सहित मन्दिरको भग्नावशेष बताउने गरेका थिए। “शिवलिंगको जलहरीमा भएको लिपि कुनै धार्मिक शिलालेख हुन सक्छ,” राजवंशीले हिमालखबरसँग भने, “अहिलेसम्म सिन्धुपाल्चोकमा कुनै पनि लिच्छविकालीन शिलालेख नपाइएको हुँदा यो आफैंमा एउटा ऐतिहासिक उपलब्धि हो।”
शिलालेखको पूर्ण पाठ पढिसकेपछि यसबाट नयाँ जानकारी प्रकाश हुने उनको भनाइ छ।
शिलालेखको तस्वीरका आधारमा प्रारम्भिक अध्ययन गर्दा ‘स्वस्ति नित्यानित्य’ बाट शुरू भएको अभिलेखमा अंकित मिति संवत् ४४२ पौष कृष्ण ५ देखिन्छ। यो मिति शकपूर्व २ को लिच्छवि संवत् भएकाले तत्कालीन शक ४४० पौष हुने राजवंशीले बताए। तदनुसार ४४० र १३५ वर्ष जोड्दा ५७५ विक्रम् संवत् हुने उनको भनाइ छ। शिलालेखमा भीमगुप्त र उनका छोरा देवगुप्तको नाम उल्लेख छ।
पाटन स्वठ टोलको लिच्छवि संवत् ४११ को अभिलेखमा तत्कालीन विषयपति भीमगुप्तको नाम उल्लेख थियो। यस अभिलेखमा पनि भीमगुप्तको नाम देखिएकाले एकै व्यक्ति रहेको अनुमान गर्न सकिने राजवंशीले बताए।
पुरातत्त्व विभागले अभिलेखको विस्तृत अध्ययन तथा अनुसन्धान गर्न प्राविधिक सहित विज्ञ टोली खटाएको छ। विज्ञ टोलीको स्थलगत अध्ययन तथा अनुसन्धान पूरा भएपछि मात्र थप विस्तृत विवरण आउने विभागको भनाइ छ।
लिच्छविलिपि विज्ञ नयनाथ पौडेलले सिन्धुपाल्चोकमा भेटिएको शिलालेखले त्यस वेलाको राज्यको प्रभाव र बिस्तारबारे नयाँ जानकारी दिने अपेक्षा गरे। “शिलालेखले काठमाडौं उपत्यकाभन्दा टाढा पनि लिच्छविकालीन प्रभाव रहेको प्रस्ट हुन्छ,” पौडेलले भने, “सिन्धुपाल्चोकमा भेटिनु नै पनि महत्त्वको कुरा हो। यो शिलालेख राजाले स्थापना गरे वा राजाको पालामा व्यक्तिले स्थापना गरे भन्ने पूर्ण पाठपछि थाहा होला।”
शिलालेख भेटिंदा त्यो बस्ती कति पुरानो रहेछ भन्ने पनि देखिने उनको भनाइ छ। “यसअघि सिन्धुलीको कुशेश्वरमा लिच्छविकालीन शिलालेख पाइएको थियो,” पौडेलले भने, “सिन्धुपाल्चोकमा पनि भेटिंदा लिच्छवि क्षेत्र विस्तारको संकेत मिलेको छ।”
-1732175085.png)
-1732099242.jpg)
-1732097316.jpg)
