‘कोही तपाईंको साथी होइन भने ऊ तपाईंको शत्रु हो भन्ने बुझाइ फैलिइरहेको छ’
जापानी लेखक मुराकामी भन्छन्, “हाम्रो मानसिक अवस्था कस्तोसम्म भइसक्यो भने कोही तपाईंको साथी होइन रहेछ भने ऊ तपाईंको शत्रु हो भन्ने बुझाइ फैलिइरहेको छ।”
आपसी सद्भावको ठाउँमा शङ्काको भावनाले घर गरेर हामीबीच निरन्तर पर्खाल खडा भइरहेको छ।
जापानी लेखक हारुकी मुराकामीले गत अप्रिलमा वेल्से कलेजको एउटा कार्यक्रममा व्यक्त गरेको अभिव्यक्ति हो यो। उनका अनुसार रूस-युक्रेन युद्ध र कोभिड-१९ महामारीले मानिसहरूबीच शङ्काको पर्खाल उभ्याएको हो, समुदाय तथा मुलुकहरूबीच दूरी उत्पन्न गराएको हो।
‘युद्ध र महामारीका वेला आख्यान लेखन’ शीर्षकमा मुराकामीले दिएको सो अभिव्यक्तिबारे गत बुधबार सिन्चो साहित्यिक मासिक पत्रिकाले विस्तारमा लेख प्रकाशित गरेको थियो।
“सबैले विद्यमान अवसरको जोखिमबारे थाहा पाएर सुरक्षार्थ पर्खाल पछाडि लुक्ने वा त्यो पर्खालभन्दा परको खुला समाजको खोजी गर्ने भन्ने प्रश्नको सामना गर्नुपर्ने देखिन्छ,” उनले भने। यस्तै अनुभव उनको नयाँ उपन्यास द सिटी एन्ड इट्स अनसर्टेन वालको मुख्य पात्रले पनि गरेको छ।
गत अप्रिलमा जापानी भाषामा प्रकाशित भएको उक्त उपन्यासको अंग्रेजी संस्करण २०२४ मा आउने अपेक्षा गरिएको छ। उपन्यासको मुख्य पात्रले मुराकामीले भने जस्तै दुई वटा विश्वको सामना गरेको छ। एउटा, बन्द पर्खालभित्रको शहर जहाँ कुनै इच्छा-आकांक्षा छैन। न त कुनै पीडा नै छ। अर्को, वास्तविक संसार जहाँ पीडा र आकांक्षा मात्रै होइन, विरोधाभास पनि छ।
मुराकामी उपन्यासकार बनेपछि एउटा साहित्यिक पत्रिकाका लागि लेखेको कथामा यो उपन्यास आधारित छ। उनका अनुसार कथामा महत्त्वपूर्ण विषय हुँदाहुँदै पनि “पुनर्लेखन गरौंला” भन्दै उनले लामो समय यसलाई पन्छाइरहे।
कथा लेखेको झन्डै ४० वर्षपछि भने उनलाई लाग्यो, “यो कथा अहिले हामी बाँचेको समाजसँग मेल खान्छ।”
सन् २०२० को मार्चबाट मुराकामीले उक्त कथालाई पुस्तकको रूप दिन थाले जति वेला विश्वमा कोभिड–१९ को संक्रमण फैलिंदै थियो। दुई वर्षपछि पुस्तकको काम पूरा भयो। पुस्तकको काम सकिंदा रूस-युक्रेन युद्धको पनि एक वर्ष पूरा भएको थियो।
“यी दुई घटनाले विश्वलाई नै नाटकीय रूपमा परिवर्तन गरेको छ,” उनले भने।
विश्वव्यापीकणमा साझा विश्वासका रूपमा रहेको सुरक्षाको भावना र पारस्परिक आर्थिक तथा सांस्कृतिक निर्भरता ‘रसियाले युक्रेनमाथि आक्रमण गरेपछि भत्किएको’ मुराकामीले बताउँछन्। यो घटनाले यस्तै आक्रमण अन्त पनि होला भन्ने डर विश्वमा फैलिएको उनी बताउँछन्।
उनको मातृभूमि जापान सहित थुप्रै देशहरूले अहिले सैनिक सदृढीकरणमा बजेट बढाएका छन् भने सैन्य अभ्यासलाई पनि तीव्र बनाएका छन्।
अन्त्य हुने कुनै लक्षण नदेखाई युद्ध लम्बिरहँदा मानिस र देशहरूबीच अग्ला पर्खाल खडा भएको उनी बताउँछन्। मुराकामी भन्छन्, “मलाई लाग्छ- हाम्रो मानसिक अवस्था कस्तोसम्म भइसक्यो भने कोही तपाईंको साथी होइन रहेछ भने ऊ तपाईंको शत्रु हो भन्ने बुझाइ फैलिइरहेको छ।”
“के हामीबीचको एकअर्काप्रतिको विश्वास अब फेरि हासिल हुन सक्ला? के ज्ञानले डरलाई जित्न सक्ला? यी प्रश्नको उत्तर खोज्ने दायित्व हाम्रै काँधमा छ र यसको उत्तर शीघ्र खोज्नुभन्दा पनि धैर्यपूर्वक गहिरोसँग खोज्नुपर्ने आवश्यकता छ, जसका लागि समय पनि लाग्छ,” मुराकामीले भने।
यस्तो वेला एउटा उपन्यासकारले गर्न सक्ने खासै केही नहुने बताउँदै उनी भन्छन्, “कथा र उपन्यासले यस्तो खोजमा सहयोग पुर्याउन सक्छ। हामी उपन्यासकारहरूले अपेक्षा गर्ने नै यस्तै कुरा त हो,” उनले भने।
मुराकामीले मानिसहरूलाई सोच्न, डरसँग लड्न वा पर्खालहरू भत्काउन प्रेरित गर्ने प्रयास पनि गरेका छन्। रूसले युक्रेनमाथि आक्रमण गरेको एक महीनापछि मुराकामीले ‘युद्ध अन्त्य गर्न सङ्गीत’ शीर्षकमा रेडियो कार्यक्रम चलाएका थिए।
उनले अनुवाद गरेको अमेरिकी व्यङ्ग्यकार तथा न्यूयोर्करका कार्टुनिस्ट जेम्स थर्बरको सन् १९३९ को युद्ध र शान्तिको दृष्टान्त द लास्ट फ्लावरको जापानी अनुवाद यो महीनाको अन्त्यमा प्रकाशित हुँदै छ।
के त्यो उपन्यासका प्रमुख पात्र पर्खालभित्र बसेका छन्?
“त्यसका लागि त तपाईंले पढ्नुपर्छ,” मुराकामीले भने।
(असाही सिम्बुनमा प्रकाशित सामग्रीको महेश्वर आचार्यले भावानुवाद गरेका हुन्।)
