युद्धका बाछिटा
आख्यानको यो आंशिक सुन्दर संसार युद्धबाट बाहिर निस्केको आशा र उज्यालोको यात्रा मात्र होइन, गरीबी, प्रेम र हिंसाका बिन्दु जोड्ने कल्पना र यथार्थ मिश्रित महफिल पनि हो।
निर्जला अधिकारी
आख्यानको संसार फराकिलो छ। यसमा यथार्थलाई कल्पना जसरी प्रस्तुत गर्न सकिन्छ, र कल्पनामा डुबेर यथार्थ भेट्न पनि सकिन्छ। भियतनामी मूलका अमेरिकी लेखक ओसन वोङको पहिलो उपन्यास अन अर्थ वी आर ब्रिफ्ली गर्जियसमा भने यथार्थ र कल्पना दुवैको सङ्गम छ। लेखकले आफ्नी निरक्षर आमालाई लेखेको चिठीबाट शुरू गरिएको उपन्यासमा आकर्षक शैलीमा कथानक पस्किएका छन्। सुन्दर शिल्पमा प्रस्तुत उपन्यासले भियतनाम युद्धको परिवेशमा कोरिएको ‘आंशिक सुन्दर’ कथा भन्छ।
वोङले भनेको कथा युद्धको बृहत् कथा होइन, युद्धको आयतनमा कतै लुकेको पीडा, संवेदना र पहिचानको भोकको कथा हो। भियतनाम युद्धमा विस्थापित भई अमेरिकामा शरणार्थीका रूपमा बसेको परिवारको कथा हो। शरणार्थी परिवारको एक युवक ‘लिटल डग’ कथाको प्रमुख पात्र हो।
लिटल डग मार्फत शरणार्थीको स्वतन्त्रताको खोजी देखाइए पनि यो उपन्यास खासमा ३४ वर्षीय लेखक वोङको आफ्नै संस्मरण जस्तो देखिन्छ। किनकि, शरणार्थी पात्र र भियतनाम युद्धपछि सपरिवार फिलिपिन्स हुँदै शरण लिन अमेरिका पुगेका उनीबीच खासै भिन्नता छैन।
युद्ध र हिंसाको प्रत्यक्ष अनुभव नगरे पनि लिटल डगको जीवन युद्धकै वरिपरि घुमेको छ। युद्धपश्चात् पनि उसको जीवनमा हिंसाका डोब मेटिएका छैनन्। चार वर्षको उमेरदेखि नै उसका गालामा आमाका थप्पड बर्सन्छन्। उसलाई लाग्छ, आमाले थप्पड लगाएर अर्को युद्धका लागि तयार पार्दै छिन्।
लिटल डग नाम सरल र निर्धो लागे पनि उपन्यासमा ऊ जटिल र संघर्षशील भेटिन्छ। लुरे र कमजोर भएर जन्मिनेलाई भियतनामी परम्पराअनुसार, हजुरआमाले उक्त नाम राखिदिएकी हुन्छिन्। उसले पहिचानको खोजी र संघर्ष आफ्नो नामबाटै गर्नुपर्ने हुन्छ, तर ऊ कमजोर पात्रका रूपमा चिनिन चाहँदैन।
यो उपन्यास अमेरिकी समाजमा एक गैरअंग्रेजीभाषीको भाषिक पहिचानको खोजी हो। भाषिक पहिचान बेगर बाँचेको समाजको दोस्रो पुस्ताले आफ्नो मौनता र शब्दहीनताको अवस्थाबारे गरेको अभिलेखीकरण पनि हो। पहिचानको हुटहुटी कस्तो हुन्छ? लिटल डग भन्छ, ‘मैले मेरो कामको शुरूआत घरको आधिकारिक दोभाषेको रूपमा गरेको हुँ। त्यसपछि कैयौं खाली ठाउँ, मौनतामा आफ्ना शब्द भर्न खोजें। मैले भाषा रूपान्तरणको काम गरें। हाम्रो भाषालाई कतै लुकाएर अंग्रेजीको कवच लगाएँ, ताकि अरूले मलाई देख्न सकून्।’
लिटल डग बाहेक उसकी आमा (रोज) र हजुरआमा (ल्यान)को चित्रणले उपन्यासलाई अझ मिहिन र सुन्दर बनाएको छ। ती दुई पात्र मार्फत भियतनाम युद्धबाट बाहिर निस्कन खोज्ने महिलाहरूको कारुणिक कथा भनिएको छ। हजुरआमाले आफ्नी आमाले दिएको परिचय चित्त नबुझेपछि आफ्नो नाम आफैंले ‘ल्यान’ (भियतनामी भाषामा कमलको फूल) राखिन्।
मागी विवाह गरेकी उनी १७ वर्षको उमेरमा त्यो सम्बन्ध तोडेर एकल संघर्षमा होमिन्छिन्। तर, युद्धको समयमा काम नपाएपछि देहव्यापारमा लाग्न पुग्छिन्। अन्ततः अमेरिकी सैनिकसँग बिहे गर्छिन्, जो उनको जन्मिन लागेकी छोरी (रोज)का पिता थिएनन्। ल्यानको कथा युद्धसँगै ती महिलाको पनि कथा हो, जसले आफ्नो पहिचानको खोजीमा हिंड्ने क्रममा केही नबोली पुरातन संरचनालाई लत्याएर अघि बढे।
लिटल डग र आमा रोजको सम्बन्ध युद्धले नै निर्धारण गरेको छ। रोजको जन्म युद्धकै पृष्ठभूमिमा भएको थियो। त्यस कारण लिटल डगलाई लाग्छ, उसकी आमा हरेक दिन ऊसँग युद्धको भावमा बोल्छिन्। लेखकले आमा-छोरोको संवादलाई धेरै गहिरो बनाएका छन्। शायद यो उनले आफ्नी आमालाई भन्न नसकेका कुराको लिप्यन्तर हो।
उपन्यासमा समलैङ्गिकताको विषय पनि लेखकले उठाएका छन्। १४ वर्षको उमेरमा सुर्ती कारखानामा काम गर्ने क्रममा एक किशोरसँग लिटल डगको निकटता बढ्छ। दुवैले आफूभित्रको समलैङ्गिकतालाई पहिचान गर्छन्, त्यो पहिचान उनीहरूको आफ्नै खोजी थियो। लिटल डग आफू समलिङ्गी भएको आमालाई सुनाउँछ। तर, त्यो कुरा आमालाई असामान्य लाग्छ। यसले समलैङ्गिकताबारे भियतनामी वा अमेरिकामा बस्ने भियतनामी समाजको बुझाइ प्रष्ट पार्छ।
लिटल डगले लागूऔषधको लतमा फसेको आफ्नो प्रेमी गुमाउँछ, हजुरआमा गुमाउँछ, आफूसँगै काम गर्ने धेरै साथी गुमाउँछ। उपन्यासले गुमाउनु, नहुनु र सम्बोधन नहुनुको व्यक्तिगत पीडालाई सामूहिक शोकका रूपमा अर्थ्याउँछ। लेखकले आफ्नी अपठित आमाका मौन कथालाई शब्द मार्फत जसरी व्यक्त गरे, त्यसो गर्न सजिलो नभएको हामीलाई बुझाउन खोजेका छन्।
वोङले प्रस्तुत गरेको आख्यानको यो आंशिक सुन्दर संसार युद्धबाट बाहिर निस्केको आशा र उज्यालोको यात्रा मात्र होइन, गरीबी, प्रेम र हिंसाका बिन्दु जोड्ने कल्पना र यथार्थ मिश्रित महफिल पनि हो। इतिहासको एक धूमिल मानवीय परिस्थिति र कुरूप पाटोलाई सुन्दर ढङ्गले बुनिएको उपन्यास प्रभावशाली छ।
पुस्तक: अन अर्थ वी आर ब्रिफ्ली गर्जियस, लेखक: ओसन वोङ
प्रकाशक: पेन्गुइन प्रेस, पृष्ठ: २५६, मूल्य: ११.१६ डलर (मोटो गाता)
-1732180391.jpg)
-1732099242.jpg)
