किन घट्यो शेयर बजार ? लगानीकर्ता भन्छन्- नियामक निकायले नै अत्याए
आइतबार शेयर बजारका लगानीकर्ताले रू.१ खर्ब ६५ अर्ब ३२ करोड २३ लाख गुमाए। एकै दिनमा लगानीकर्ताहरुको सम्पत्तिको मूल्य यति धेरै घटेको यो पहिलो पटक हो। कारोबार भएका अधिकांश कम्पनीको शेयरका मूल्य घटेपछि नेप्से परिसूचक पनि एकै दिन १२३ अंकले ओरालो झरेको छ।
लगानीकर्ताहरुले नियामक निकायहरुले लगानीकर्ताको सम्पत्तिमा अनुचित धावा बोलेर बजार घटाएको आरोप लगाएका छन्।
नेपाल राष्ट्र ब्यांकले गत बिहीबार सार्वजनिक गरेको चालु आर्थिक वर्षको मौद्रिक नीतिको पहिलो समीक्षामा उल्लिखित व्यवस्थाका कारण शेयर बजारमा यति ठूलो गिरावट आएको मानिएको छ। राष्ट्र ब्यांकले शेयर धितोमा दिने ऋण र ओभरड्राफ्ट (व्यक्तिगत अधिविकर्ष कर्जा) मा कडाइ गर्ने संकेत गरेको अनुमानपछि लगानीकर्ताको आत्मविश्वास धर्मराएको थियो।
नेपाल राष्ट्र ब्यांकले गत बिहीबार सार्वजनिक गरेको चालु आर्थिक वर्षको मौद्रिक नीतिको पहिलो समीक्षामा उल्लिखित व्यवस्थाका कारण शेयर बजारमा यति ठूलो गिरावट आएको मानिएको छ। राष्ट्र ब्यांकले शेयर धितोमा दिने ऋण र ओभरड्राफ्टमा कडाइ गर्ने संकेत गरेको अनुमानपछि लगानीकर्ताको आत्मविश्वास धर्मराएको थियो।
मौद्रिक नीतिको समीक्षामा केन्द्रीय ब्यांकले ओभरड्राफ्ट, शेयरधितो कर्जा तथा घरजग्गा कर्जा सम्बन्धी विद्यमान व्यवस्थामा पुनरावलोकन गरिने’ उल्लेख गरेको छ। तर, ठोस रुपमा लचिलो वा कडाइको कस्तो नीति लिन खोजिएको हो भनी उल्लेख नगरिंदा लगानीकर्ता अन्योलमा परेका थिए। यसले गर्दा बजार उकालो लागेपछि नियामकले नीतिगत परिवर्तन मार्फत कडाइ गर्न लागेको आशंका बढेको थियो।
तीन महीना अघि राष्ट्र ब्यांकले शेयरको धितोमा ६५ प्रतिशतसम्म पाइने ऋणलाई ७० प्रतिशत पुर्याएको थियो। यसलाई फेरि घटाउने र रु.५० लाखको ओभरड्राफ्टको सीमालाई पनि संकुचित गर्ने भय फैलिएको छ।
लगानीकर्ताहरुले बजारलाई उथलपुथल बनाएर अस्थिर बनाउनमा नियामक निकायहरुकै भूमिका रहेको आरोप लगाएका छन्। शेयर लगानीकर्ताका पाँच वटा संगठनले संयुक्त रुपमा राष्ट्र ब्यांकका गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीलाई पत्र लेखेर नीतिगत अस्थिरताले लगानीकर्तालाई मर्माहत पारेको र यसले पूँजीबजारप्रतिको विश्वास कमजोर बनाउने उल्लेख गरेका छन्।
बढ्ने बित्तिकै चासो
गएको मध्य असारमा १ हजार १७८ विन्दुसम्म ओर्लिएको शेयर बजार त्यसयता लगातार बढेर गत बुधबार २ हजार ७१ विन्दु पार गर्यो। साना र नयाँ लगानीकर्तालाई शेयर बजारले लगातार तानिरहेका कारण अर्थतन्त्रमा शिथिलताका बावजुद नेप्सेले पछिल्ला दिनमा नयाँ-नयाँ रेकर्ड बनाइरहेको थियो। बुधबार शेयर बजारमा सूचीकृत कम्पनीहरुको शेयरको कुल मूल्य रु.२७ खर्ब ७६ अर्ब हाराहारी पुगेको थियो। तर, बिहीबार साँझ राष्ट्र ब्यांकले मौद्रिक नीतिको पहिलो त्रैमासिक समीक्षा जारी गरेर बजारलाई प्रभावित पार्ने व्यवस्था घुसायो। यसले बजारमा खैलाबैला सिर्जना गर्यो।
राष्ट्र ब्यांकका अधिकारीहरुलाई कम्पनीहरुको गहिरो सूचना हुने भएकाले शेयर बजारमा चलखेल गर्ने गरेको आरोप लाग्छ। पछिल्लो समयमा नीतिगत अस्थिरता मार्फत लगानीकर्ताको आत्मविश्वासलाई डगमगाउन सहयोग गरेको आरोप लागेको छ।
यसै पनि राष्ट्र ब्यांकका अधिकारीहरुलाई कम्पनीहरुको गहिरो सूचना हुने भएकाले शेयर बजारमा चलखेल गर्ने गरेको आरोप लाग्छ। पछिल्लो समयमा नीतिगत अस्थिरता मार्फत लगानीकर्ताको आत्मविश्वासलाई डगमगाउन सहयोग गरेको आरोप लागेको छ। राष्ट्र ब्यांकले के कारणले पुरानो नीतिमा समीक्षाको आवश्यकता देखेको हो, उल्लेख गरेको छैन। पूर्व ब्यांकर समेत रहेका शेयर बजार विश्लेषक अनलराज भट्टराई यसले केन्द्रीय ब्यांकको नीतिगत स्थायित्वमा प्रश्न खडा गरेको बताउँछन्। उनी भन्छन्, “बजार बढ्दा ‘करेक्सन’ गराउन लागिहाल्ने पक्षधर नीतिले पूँजीबजारको विकास हुँदैन।”
गएको आर्थिक वर्षको पहिलो त्रैमासका तुलनामा शेयर कर्जा धितोमा दिने ऋण चालु आर्थिक वर्षको पहिलो त्रैमाससम्ममा करीब रु.१४ अर्बले मात्र थपिएको छ। जबकि, यसबीचमा औसत कारोबार रकम भने कैयौं गुणाले बढेको छ। अहिले दैनिक नै करीब रु. ७/८ अर्बको शेयर किनबेच भइरहेको छ। यसले शेयर बजारमा धेरै जोखिमयुक्त कर्जा लगानी भएको र नीतिगत परिवर्तनको दरकार रहेको औचित्य पुष्टि गर्दैन। यसले बजारको गहिरो विश्लेषणविना नै राष्ट्र ब्यांकले नीतिगत परिवर्तनको घोषणा गरेको देखाउने भट्टराई बताउँछन्। “राष्ट्र ब्यांकको नीति पूँजीबजारको सुधार हो कि होइन, र यो अर्थतन्त्रका लागि अपरिहार्य हो कि होइन प्रष्ट हुनुपर्यो”, उनी भन्छन्।
पूँजीबजारको नियामक निकाय नेपाल धितोपत्र बोर्डले पनि बजार बढिरहेको बेला गत सोमबार लगानीकर्तालाई सचेत भएर लगानी गर्न भन्दै विज्ञप्ति जारी गर्यो। अर्कातिर, शेयर बजारमा कालोधन भित्रिएको तथा मिलेमतोमा बढाइएको फेला परेको भनी कतिपय सञ्चारमाध्यमले धितोपत्र बोर्डलाई उल्लेख गर्दै समाचार प्रकाशन गरे। आधिकारिक रुपमा बोर्डले केही नभने पनि बोर्डका अधिकारीहरुले नै यस्तो सूचना सञ्चारमाध्यमलाई दिएका थिए। यसले बोर्ड र राष्ट्र ब्यांक दुबै उकालो लागेको बजारको गति रोक्ने ध्याउन्नमा लागेको देखाएको नेपाल इन्भेष्टर्स फोरमका अध्यक्ष छोटेलाल रौनियारले बताए। उनले भने, “नियामक निकायलाई बजार बढेकोमा खुशी होइन, कसरी त्यसलाई रोक्ने भन्ने चिन्ता हुन्छ, उहाँहरु बजारमा लगानीकर्ताले अवसरको सिर्जना गरेको देख्नै सक्नुहुन्न।”
"बजारको गहिरो विश्लेषणविना नै राष्ट्र ब्यांकले नीतिगत परिवर्तनको घोषणा गरेको देखिन्छ। राष्ट्र ब्यांकको नीति पूँजीबजारको सुधार हो कि होइन, र यो अर्थतन्त्रका लागि अपरिहार्य हो कि होइन प्रष्ट हुनुपर्यो।" - अनलराज भट्टराई, पूर्व ब्यांकर एवम् शेयर बजार विश्लेषक
हुन पनि, बजारमा उत्साह देखिने बित्तिकै धितोपत्र बोर्डले सचेत भएर लगानी गर्न भन्दै विज्ञप्ति निकालिहाल्छ। यसले लगानीकर्ताको विश्वास धर्मराउने रौनियार बताउँछन्। तर, बोर्डले घटेको बेला भने त्यस्तो विज्ञप्ति निकाल्दैन।
अर्कातिर, बजारले नयाँ गति समातेपछि धितोपत्र बोर्ड कालोधन भित्रिएको भन्दै अध्ययनमा जुटिहाल्छ। यसअघि पनि बजारमा कालोधन भित्रिएको आशंका गर्दै अध्ययन गरेको थियो। यसले लगानीकर्ताहरुको आत्मविश्वास डगमगाएको थियो। शेयर बजार विश्लेषक ज्योति दाहाल कालोधनका विषयमा छानबिनको जिम्मा बोर्डको हुँदै नभएको बताउँछन्। “कालोधन बजारमा भित्रिएकै भए पनि शंकास्पद कारोबारको विवरण बोर्डले वित्तीय जानकारी इकाइलाई पठाउने हो, कालोधन रहेछ भने सम्पत्ति शुद्धीकरण अनुसन्धान विभागले छानबिन गर्छ। बजारलाई प्रभावित गर्ने गरी क्षेत्रभन्दा बाहिर गएर बोर्डले यस्ता अध्ययन गर्नु र सूचना चुहाउनु आवश्यक छैन।”
बोर्डका प्रवक्ता निरज गिरी भने बोर्डले बजारमा उतारचढाव आएपछि आफ्ना प्रतिवेदन तथा अन्य प्रकाशनद्धारा बजारको अध्ययन गरेर लगानी गर्न लगानीकर्तालाई सुझाव दिंदै आएको बताउँछन्। उनी कालोधनका विषयमा पनि कुनै अध्ययन नभएको दाबी गर्छन्।
"धितोपत्र बोर्ड र राष्ट्र ब्यांक दुवै उकालो लागेको शेयर बजारको गति रोक्ने ध्याउन्नमा लागेको देखिन्छ। नियामक निकायलाई बजार बढेकोमा खुशी होइन, कसरी त्यसलाई रोक्ने भन्ने चिन्ता हुन्छ, उहाँहरु बजारमा लगानीकर्ताले अवसरको सिर्जना गरेको देख्नै सक्नुहुन्न।” - छोटेलाल रौनियार, अध्यक्ष, नेपाल इन्भेष्टर्स फोरम
पूर्व प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईले शेयर बजारलाई जुवाघरको संज्ञा दिएपछि लगानीकर्ताको विश्वास लामो समय धर्मराएको थियो। पूर्व अर्थमन्त्री डा. युवराज खतिवडाको शेयर बजारप्रतिको अनुदार धारणाका कारण पनि लगानीकर्ताको आत्मविश्वास उठ्न सकेन। पूर्व ब्यांकर समेत रहेका भट्टराई नीतिनिर्माताहरुलाई पूँजीबजारबाट पनि पूँजी निर्माण हुन्छ र त्यो अर्थतन्त्रको बृहत्तर विस्तारका लागि महत्वपूर्ण हुन्छ भन्ने धारणा नै विकसित हुन नसकेको देख्छन्। उनी भन्छन्, “पूँजीबजार सबैको जित हुने ठाउँ हो र लगानी जुटाएर अर्थतन्त्रको विस्तारका लागि सहयोग गर्ने ठाउँ हो भन्नेमा नीतिनिर्माता प्रष्ट हुनुपर्छ,” उनी भन्छन्।
विश्लेषक दाहाल पनि नियामक निकायहरुले लगानीकर्तालाई सही सूचना दिने वातावरण बनाउने, सक्षम बनाउने तथा बजारको नीतिगत सुधारको काममा ध्यान दिनुको सट्टा असान्दर्भिक काममा हात हाल्ने गरेको बताउँछन्।
इन्भेष्टर्स फोरमका अध्यक्ष रौनियार भारतमा शेयर बजारले नयाँ रेकर्ड छुँदा नियामक निकायहरुले सेलिब्रेसन गर्ने उदाहरण दिंदै नेपालमा भने बजार बढ्ने बित्तिकै नियामक नै अत्याउन लाग्ने गरेको बताउँछन्। उनी आइतबार नियामक निकायहरुले चलखेल गरेर जनताको मिहिनेतको पैसामाथि धावा बोलेर ‘लुटेको’ तर्क गर्छन्। उनी भन्छन्, “बजार घट्दा नआत्तिनुस् भनेर लगानीकर्तालाई ढाडस दिन नसक्ने नियामक निकायहरु लगानीकर्ता उत्साहित देख्ने बित्तिकै हतास बनाउन लाग्छन्।”
-1732180391.jpg)
-1732099242.jpg)