कसरी हुन्छ स्वास्थ्य मन्त्रालयको कोरोना ब्रिफिङ ? कति लाग्छ खर्च ?
स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले कोरोना संक्रमणको अवस्थाबारे जानकारी दिन गर्दै आएको नियमित प्रेस ब्रिफिङबारे अन्तरकुन्तरः
मुलुकमा कोरोनाभाइरस संक्रमण देखिन थालेपछि स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले १० चैत २०७६ देखि दैनिक रूपमा पत्रकार सम्मेलन गरेर टेलिभिजन र आफ्नो फेसबूक पेज मार्फत प्रत्यक्ष प्रसारण शुरु ग¥यो। मन्त्रालयले कोेरोना संक्रमणको ताजा अवस्था सार्वजनिक गर्न हरेक दिउँसो सवा ४ बजे प्रेस ब्रिफिङ शुरु गरेको थियो।
नियमित प्रेस ब्रिफिङ शुरु गएको तीन महीना अर्थात् २५ जेठसम्म मन्त्रालयका तत्कालीन प्रवक्ता डा. विकास देवकोटा प्रत्यक्ष प्रसारणमा उपस्थित हुने गरेका थिए। जिम्मेवारी हेरफेर भएसँगै त्यसयता डा. जागेश्वर गौतमले ब्रिफिङ गर्दै आएका छन्।
दशैं शुरु भएपछि प्रत्यक्ष प्रसारण केही दिन रोकेको मन्त्रालयले अबदेखि कोरोना ब्रिफिङ साताको दुई दिन मात्र गर्ने भएको छ। १२ कात्तिकमा मन्त्रालयका प्रवक्ता डा. गौतमले अबदेखि आइतबार र बुधबार मात्र प्रेस ब्रिफिङ हुने जानकारी दिए। यद्यपि मन्त्रालयबाट हरेक दिन दिउँसो साढे ४ बजे वेबसाइट, सामाजिक सञ्जाल तथा भाइबरको माध्यमबाट सूचना सार्वजनिक गर्ने क्रम भने यथावत् रहनेछ।
स्वास्थ्य मन्त्रालयले कोरोना ब्रिफिङको प्रत्यक्ष प्रसारण आफ्नो फेसबूक पेजका साथै नेपाल टेलिभिजन र रेडियो नेपालबाट पनि गर्ने व्यवस्था मिलाउँदै आएको छ। प्रेस ब्रिफिङ मार्फत मन्त्रालयले कोरोना संक्रमणको विश्वव्यापी अवस्थासँगै नेपालमा दैनिक कोराना संक्रमित तथा संक्रमणमुक्त हुनेको विवरण, सक्रिय संक्रमित, कोरोनाका सिकिस्त बिरामीको संख्या, मृत्यु हुनेको तथ्यांक प्रवक्ता मार्फत जानकारी दिंदै आएको छ।
यस्तै, संक्रमणबाट बच्ने उपायसँगै के कसरी सावधानी अपनाउने भन्ने बारेमा पनि मन्त्रालयले यही ब्रिफिङमा जानकारी दिने गरेको छ। जसमा विभिन्न विज्ञहरुलाई पनि उपस्थित गराइन्छ।
स्वास्थ्य मन्त्रालयले यसअघि यसरी नियमित रुपमा प्रेस ब्रिफिङ गरेको थिएन। २०७२ सालको विनाशकारी भूकम्पका बेला पनि सरकारले यस्तो अभ्यास गरेको थिएन। त्यसबेला सामाजिक सञ्जाल तथा इमेल मार्फत दैनिक बुलेटिन सार्वजनिक गर्ने गरिएको थियो।
हिमालखबरले खर्चका बारेमा खोजी गर्दा स्वास्थ्य मन्त्रालयले फेसबूक मार्फत गरिरहेको कोरोना ब्रिफिङमा दिनको कम्तीमा रु. ५ हजार खर्च हुने गरेको पाइएको छ। १० चैत २०७६ देखि १० कात्तिकसम्मको सात महीनामा फेसबूकबाट लाइभ गर्न मात्र साढे १० लाख रुपैयाँ खर्च भएको देखिन्छ।
तर, कोरोना महामारीका बेला मानिसहरुले सूचना आदानप्रदान गर्ने मुख्य माध्यम फेसबूक बनाएकाले मन्त्रालयले यसैबाट दैनिक प्रत्यक्ष प्रसारण गर्ने व्यवस्था मिलाएको स्वास्थ्य मन्त्रीका प्रेस सल्लाहकार माधव तिवारीले बताए। कोरोनाबारे विभिन्न माध्यमबाट गलत सूचना नजाओस् भनेर आधिकारिक सूचना सम्प्रेषणका लागि प्रत्यक्ष प्रसारण गरेको मन्त्रालयले जनाएको छ।
तिवारीका अनुसार, मन्त्रालयका तर्फबाट दैनिक प्रेस ब्रिफिङको काम स्वास्थ्यमन्त्री भानुभक्त ढकालको विशेष सहयोग लिएर आफू र स्वास्थ्य मन्त्रालयका विज्ञ सल्लाहकार डा. खेम कार्कीको पहलमा शुरु भएको हो।
मन्त्रालयले गरिरहेको प्रेस ब्रिफिङ कार्यक्रमको खर्च कति भइरहेको छ, र यो काम कसले गरिरहेको छ त ? यसबारे अहिलेसम्म कुनै विवरण सार्वजनिक गरिएको छैन।
हिमालखबरले खर्चका बारेमा खोजी गर्दा मन्त्रालयले फेसबूक मार्फत गरिरहेको कोरोना ब्रिफिङमा दिनको कम्तीमा रु. ५ हजार खर्च हुने गरेको पाइएको छ। १० चैत २०७६ देखि १० कात्तिकसम्मको सात महीनामा फेसबूकबाट लाइभ गर्न मात्र साढे १० लाख रुपैयाँ खर्च भएको देखिन्छ।
खर्च विवरणबारे बुझ्न सम्पर्क गर्दा स्वास्थ्य मन्त्रालयका प्रवक्ता डा. जागेश्वर गौतम, सह–प्रवक्ता सह–प्रवक्ता डा. समिर अधिकारी र विज्ञ सल्लाहकार डा. खेम कार्कीले फोन उठाएनन्।
स्वास्थ्यमन्त्रीका प्रेस सल्लाहकार तिवारीले २०७६ चैतदेखि नै नेपाल टेलिभिजन र फेसबूकबाट प्रत्यक्ष प्रसारण गर्ने व्यवस्था मिलाइएको बताए। नेपाल टेलिभिजनका अध्यक्ष महेन्द्र विष्टको सहयोग लिएर टेलिभिजनबाट निःशुल्क रुपमा प्रत्यक्ष प्रसारणको व्यवस्था मिलाएको उनले बताए।
तिवारीले फेसबूकबाट लाइभ गर्न भने विष्टका भाइ अर्जुन विष्टलाई जिम्मा दिइएको बताए। अर्जुन विष्टले आहा मिडिया एण्ड इभेन्ट नामको कम्पनी मार्फत फेसबूकबाट कोरोना ब्रिफिङको लाइभ गर्दै आएका छन्।
आहा मिडियाको फेसबूक पेजमा स्वास्थ्य मन्त्रालयको प्रेस ब्रिफिङको लाइभ ।
स्वास्थ्य मन्त्रालयले आहा मिडियालाई लाइभ गर्न ठेक्का दिएको पाइएको छ। उक्त कम्पनीले मन्त्रालय मार्फत ११ चैत २०७६ देखि फेसबुकमा प्रत्यक्ष प्रसारण गर्दै आएको छ। कोरोना ब्रिफिङको लाइभ गर्न कम्पनीले शुरुमा तीन वटासम्म क्यामेरा प्रयोग गरेको थियो। अहिले भने कम्पनी र नेपाल टेलिभिजनको एक/एक वटा क्यामेरा प्रयोग हुँदै आएको छ। यी क्यामेराले मन्त्रालयका प्रवक्ता र सांकेतिक भाषाका प्रस्तोताको भिडिओ खिच्छन्।
कोरोना ब्रिफिङको लाइभ गर्न आहा मिडियाले शुरुमा तीन वटासम्म क्यामेरा प्रयोग गरेको थियो। अहिले भने कम्पनी र नेपाल टेलिभिजनको एक/एक वटा क्यामेरा प्रयोग हुँदै आएको छ।
प्रत्यक्ष प्रसारणका लागि क्यामेरा ह्यान्डलिङ गर्नेसहित दुई जना कर्मचारी कार्यरत छन्। उक्त कार्यक्रम प्रसारणका लागि आहा मिडियाले टेलिभिजनको जस्तै स्टुडियो बनाएर एमसीआर (मास्टर कन्ट्रोल रुम) सहितको व्यवस्था गरेको छ।
मन्त्रालयले सांकेतिक रुपमा जानकारी सम्प्रेषणका लागि राष्ट्रिय बहिरा महासंघसँग सहयोग मागेको थियो। संघका तर्फबाट दुई जना व्यक्तिले आलोपालो कोरोना ब्रिफिङमा उपस्थित हुन्छन्। उनीहरुलाई स्वास्थ्य मन्त्रालयले मासिक पारिश्रमिक दिंदै आएको छ।
ठेक्का प्रक्रिया पूरा नगरी जिम्मा
स्वास्थ्य मन्त्रालयले आहा मिडियालाई प्रत्यक्ष प्रसारणको परामर्शदाताको रुपमा ठेक्का दिंदा त्यसका लागि कानूनी प्रक्रिया नपु¥याएको पाइएको छ। आहाका सञ्चालक अर्जुन विष्टले आफूले ठेक्काको प्रक्रियाबाट नभई काम गर्ने क्रममा चिनजान भएको आधारमा प्रत्यक्ष प्रसारणको काम पाएको हिमालखबरसँग बताए।
“मैले केही समय पहिलेदेखि नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषद्को भिडिओ कन्फरेन्सका लागि काम गर्दै आएको थिएँ”, उनले भने, “त्यसै क्रममा स्वास्थ्य मन्त्रालयले दैनिक प्रत्यक्ष प्रसारण गर्नुपर्ने भएपछि त्यहाँका अधिकारीले सम्पर्क गरेर काम गरौं भन्नुभएको हो।” उनले मन्त्रालयका लागि केही महीनाका लागि मात्र भनेर काम शुरु गरेको तर लामो समयसम्म थोरै रकममा धेरै काम गर्नुपरेको बताए।
प्रत्यक्ष प्रसारणमा शुरुको तीन महीनासम्म नेपाल टेलिभिजनको क्यामेरा मात्र प्रयोग भएको थियो। तीन महीनापछि प्रत्यक्ष प्रसारणमा विज्ञहरुलाई सहभागी गराएर छलफल गर्न थालेपछि थप क्यामेरा आवश्यक भएपछि आफ्नो कम्पनीका दुुई वटा क्यामेरा थपेको विष्टले बताए। उनले शुरुका दिनमा आफूहरुले स्वयंसेवकका रुपमा काम गरेको समेत दाबी गरे।
नेपाल टेलिभिजनका अध्यक्ष महेन्द्र विष्ट आफ्नो दाइ भए पनि मन्त्रालयको काममा त्यो सम्बन्धको प्रभाव नजोडिएको दाबी गर्दै उनी भन्छन्, “दाइसँगको सम्बन्धका आधारमा मैले यो काम पाएको होइन।”
