सडकका कुकुरकी संरक्षक
गएको ११ चैतमा शुरु भएको बन्दाबन्दीको तेस्रो दिनसम्म रोमी लामा घरमा पालेका कुकुरहरूकै स्याहारमा थिइन् । उनी सडकमा अलपत्र चौपायाको उद्धार गर्छिन् । घरमा ५० वटा कुकुर पालेकी छिन् ।
बन्दाबन्दीको तेस्रो दिन उनलाई सडकका कुकुर र अरु चौपायाको याद आयो । अनि सडकमा निस्किइन् । होटल तथा रेस्टुरेन्ट सबै बन्द थिए । सडक सुनसान थियो । सडकका जनावर खानेकुराको आशामा यताउता भौंतारिइरहेका थिए ।
रोमीले चन्द्रागिरि नगरपालिकाको सडकमा भेटिएका सबै चौपायालाई खाना खुवाउन शुरु गरिन् । एक महीनासम्म खुवाइरहिन् । त्यसका लागि दैनिक ३० केजी चामल पकाउनुपथ्र्यो ।
व्यक्तिगत प्रयासमा खानेकुरा पुर्याउन हम्मे परेको थियो । त्यही वेला उनले आफू जस्तै व्यक्तिगत रुपमा सडक जनावरलाई खुवाइरहेका जोडी भेटिन् । अनि समूह बनाएर खाना खुवाउने सल्लाह भयो ।
मानिसलाई समेत बाँच्न गाह्रो भएको समयमा जनावरलाई खुवाउन आग्रह गर्दा धेरै जनाले उनलाई खिसी गरे । तर, चन्द्रागिरि नगरपालिकाका वडाहरू, पशुपति विकास कोष लगायत विभिन्न व्यक्ति र संस्थाबाट चामल, दाल, चिउरा र नगद समेत सहयोग प्राप्त हुन थाल्यो ।
समूहमा काम गर्दा सजिलो भएको उनी बताउँछिन् । “सडक जनावरहरू बाँच्ने भनेकै होटल, रेस्टुरेन्टले फालेको खानाले हो” उनी भन्छिन्, “बन्दाबन्दीमा सडक जनावरहरू खान नपाई मरेका पनि छन् ।”
कुकुरलाई खाना खुवाउँदै रोमी लामा ।
त्यो हृदयविदारक घटना बन्यो उत्प्रेरणा
रोमी जनावरका लागि खाद्यान्न लिन चन्द्रागिरि नगरपालिका परिसर जाँदै थिइन् । बाटोमा उनले हृदयविदारक घटना देखिन् । एउटा ज्युँदो बाच्छोलाई केही कुकुरले लुछ्दै थिए । उनी भन्छिन्, “बाच्छो मर्नका लागि तड्पिरहेको थियो । भोका कुकुरहरू उसलाई चारैतिरबाट लुछिरहेका थिए ।” उनले कोशिश गरेर पनि त्यो बाच्छोलाई बचाउन सकिनन् ।
सडकमा अलपत्र परेका कुकुरलाई मात्र खुवाउँदै आएकी रोमीले त्यसपछि गाई र बाच्छाबाच्छीको पनि उद्धार थालिन् । सडकमा चौपायाहरूको बेहाल देखेपछि उनले कालीमाटीका तरकारी व्यापारी नवीन शाहीसँग अनुरोध गरेर मान्छेका लागि खान अयोग्य तरकारी ल्याउने बन्दोबस्त गरिन् ।
रोमीले सडकका भोका जनावर र चौपायाहरूलाई खुवाउन शुरु गरेको दुई महीना भइसकेको छ । अहिले त सडकमा निस्कँदा पनि उनलाई कुकुरले घेर्छन् । उनी भन्छिन्, “तिनका आँखामा हेर्दा ‘बचाउ’ भनेर रोएको देख्छु, त्यसले मलाई निकै पिरोल्छ ।”
पृथ्वीमा जन्मिएका सबै प्राणीलाई बाँच्ने समान अधिकार छ । तर कतिपय मानिस सडक जनावरलाई खाना खुवाउँदा खुशी नहुने उनी बताउँछिन् । कतिपयले त उनलाई नखुवाउन चेतावनीयुक्त गाली पनि गरेका छन् । खानेकुरा खुवाउँदा कुकुरको संख्या बढेको जस्तो गलत सोचाइ भएको उनको भनाइ छ ।
सडकका चौपायालाई बन्दाबन्दीको समय निकै कष्ठकर छ । खाना नपाए सडकका जनावरले मानवमाथि नै आक्रमण गर्ने जोखिम हुन्छ । यस्तो आक्रमणको जोखिम कुकुरबाटै बढी हुन्छ । त्यसैले तिनीहरूलाई खुवाउनु मान्छेको पनि कर्तव्य भएको उनी बताउँछिन् ।
“मेरा आफन्त र सहयोगी मनहरूको सहयोगबाट घर भाडा, सडक, चौपायाका जनावरको उद्धार र रेखदेख गर्छु ।” – राेमी लामा
उनी २०५७ सालदेखि सडकमा रहेका कुकुरको उपचार गर्थिन् । अहिले उपचारसँगै उद्धार पनि गर्छिन् । उनले घरमा ५० वटा सडकका बेवारिसे कुकुर, सात वटा बिरालो र दुई वटा गोरु पालेकी छिन् ।
रेस्टुरेन्ट समेत सञ्चालन गरिरहेकी उनले दुई वर्षमा २५० वटा कुकुरको बन्ध्याकरण गरिसकेकी छिन् । भूकम्पको समयमा पनि सडक कुकुरलाई खाना खुवाउँदै हिंड्दा धेरैले खिसी समेत गरेको उनी सम्झिन्छिन् । “मेरा आफन्त र सहयोगी मनहरूको सहयोगबाट घर भाडा, सडक, चौपायाका जनावरको उद्धार र रेखदेख गर्छु”, उनी भन्छिन् ।
उनी प्रायः सडकका घाइते जनावरको उपचार गर्न भेटरिनरीसम्म लैजाने, सहयोगी मनबाट आउने राहत लिन जाने काममा नै व्यस्त हुन्छिन् । कुकुर प्राकृतिक रुपमा शिकार गर्ने जनावर भएकाले धेरथोर खान दिए आक्रामक हुनबाट बचाउन सकिने उनी बताउँछिन् ।
