HimalKhabar.com :: A Complete Nepali Political News Portal
हिमाल सप्ताहान्त
‘नेपाल र भारतमा विद्यापति जस्ता कवि अर्का जन्मिएका छैनन्’
अनिता भेटवाल
‘मैथिली पदावलीले नै विद्यापतिको नाम चम्किएको हो। नेपाल र भारतमा मैथिली साहित्यमा उनी जस्ता कवि अर्का जन्मिएका छैनन्।’
कसरी हुन्छ एउटा सपनाको अवसान?
कसरी हुन्छ एउटा सपनाको अवसान?
‘एउटा सपनाको अवसान’ हेरिरहँदा नाटक कम फिल्म बढी हेरे जस्तो लाग्छ। १० मिनेटको मध्यान्तर सहितको नाटकले समझभन्दा पर अनुभूति दिने प्रयास गरेको छ।
सुनसान कोदारी 
सुनसान कोदारी 
सधैं गुलजार रहने कोदारी बजारलाई सन् २०१५ को भूकम्प, सन् २०१६ मा भोटेकोशीमा आएको बाढी र त्यसपछि आएको कोरोना महामारीले सुनसान मात्र बनाएको छैन‚ धेरैलाई विस्थापित पनि गरेको रहेछ।
‘द्वन्द्वका दागबारे लेख्न र बोल्न छाड्नु हुन्न’
‘द्वन्द्वका दागबारे लेख्न र बोल्न छाड्नु हुन्न’ ‘द्वन्द्वका घाउ अझै बाँकी छन्। पीडितले न्याय पाएका छैनन्। त्यसैले यो विषयमा अझै साहित्य लेखिनुपर्छ, सिनेमा बन्नुपर्छ र नाटक मञ्चन हुनुपर्छ।’
‘उमेर जति बढ्दै गयो त्यति नै बीपीको लेखनले प्रभावित पार्दै गयो’ ‘लेख्छु भन्दैमा मनगढन्ते कुरा लेखेर अबका पाठकले स्विकार्दैनन्। जति पाठक सचेत भएका छन् त्यसभन्दा बढी सचेत हुन पनि लेखकले धेरैभन्दा धेरै पढ्नैपर्छ।’
‘मुन्धुम मानव सभ्यताको इतिहास हो’ ‘मुन्धुम कुनै समुदायको धार्मिक ग्रन्थ मात्र नभई यो मानव सभ्यताको इतिहास हो। सामाजिक संस्कार र संस्कृतिको मुहान हो।’
‘सुअन्न र कुअन्नको भाष्यले हाम्रो खाने संस्कृतिमा प्रभाव पर्‍यो’ ‘यो मन पर्छ, त्यो मन पर्छ, यो मिठो लाग्छ, त्यो मिठो लाग्छ भन्ने पनि सापेक्षित रहेछ। जस्तो चीज खाने हाम्रो परम्परा र संस्कृति होइन, तर खाँदै गर्दा मिठो लाग्दै गयो।’
धीर धम्पुस
धीर धम्पुस बाह्रैमास सफा र चिटिक्ट रहने धम्पुसमा यति वेला त लालिगुँरास फुल्न थालेका छन्। वसन्त ऋतु नजिकिँदै गर्दा चिरिच्याँट परेको धम्पुस आगन्तुकको स्वागतका लागि तम्तयार छ।
विरप्पनका बडीगार्ड, जसले लेखे दुई सय प्रेमपत्र
विरप्पनका बडीगार्ड, जसले लेखे दुई सय प्रेमपत्र भारतका चर्चित वनडाँकू विरप्पनका बडिगार्ड अन्बुराज एकदमै कठोर थिए, मर्न-मार्न तयार हुन्थे। जब प्रेममा परे, त्यसपछि भने शान्त मात्रै बनेनन्, प्रकृति र सौन्दर्यको वर्णन गर्दै आफ्नी प्रेमिकालाई दुई सय प्रेमपत्र लेखे।
चुनाव प्रचार गर्न द्वारिकादेवी ठकुरानीले हातमा खोपेको त्यो ट्याटु
चुनाव प्रचार गर्न द्वारिकादेवी ठकुरानीले हातमा खोपेको त्यो ट्याटु ‘राजा महेन्द्रले जननिर्वाचित सरकार अपदस्त गरेपछि द्वारिकादेवी ठकुरानी सुदूरपश्चिमको मोर्चा सम्हाल्न भारतको पिथौरागढ र झुलाघाट मुकाम बनाएर बस्नुभयो। सीमावर्ती क्षेत्रका प्रशासनिक क्षेत्रमा आक्रमण गर्ने क्रममा आत्मसुरक्षाका लागि पेस्तोल बोक्नुहुन्थ्यो।’
‘बागमती त मरिसकेको छ’
‘बागमती त मरिसकेको छ’ ‘हामीले हेर्नुपर्ने खोलानदी सानातिना कीराफट्याङ्ग्रा, माछा, हाँस जिउने ठाउँ हो। उनीहरूको वासस्थान प्रदूषित मात्र गरेका छैनौं, मारेका छौं।’
‘महाभारतले सुखमा नमात्तिन र दुःखमा नआत्तिन सिकाउँछ’
‘महाभारतले सुखमा नमात्तिन र दुःखमा नआत्तिन सिकाउँछ’ ‘किताबले मानिसलाई बाँच्ने सीप दिन्छ, त्यो सीपले बौद्धिकता विकास र चेतनाको रूपान्तरण गर्न सक्छ। त्यसलाई मानिसले कसरी ग्रहण गर्छ भन्ने कुरामा भर पर्छ।’
ब्रिटिस वनस्पतिवद्ले १७५ वर्षअघि भ्रमण गरेको याङमा उपत्यका पुग्दा
ब्रिटिस वनस्पतिवद्ले १७५ वर्षअघि भ्रमण गरेको याङमा उपत्यका पुग्दा ब्रिटिस वनस्पतिविद् डाल्टन हुकरले १७५ वर्षअघि नै भ्रमण गरेर चर्चामा ल्याएको याङमा उपत्यकामा सरकारको उपस्थिति नहुँदा स्थानीय बासिन्दा कष्टकर जीवन बिताइरहेका छन्।
किन मान्छेको मन कहिले बेचैन त कहिले उदास हुन्छ?
किन मान्छेको मन कहिले बेचैन त कहिले उदास हुन्छ? ‘एउटा मानिसको मानसिक स्वास्थ्य उसको हातमा मात्रै हुदैन। उसको परिवार, उसको वर्ग, उसले पाएको शिक्षा र संगत पनि मानसिक स्वास्थ्य राम्रो/नराम्रो बनाउने कारक बन्न सक्छ।’
छोरीलाई आत्मनिर्णयको अधिकार
छोरीलाई आत्मनिर्णयको अधिकार यस्तो देखिन्छ, अबका छोरी ‘घर खाने’ खालका होइनन्, आफ्नो जीवन स्वतन्त्र तरीकाले जिउने हुनुपर्छ। ‘आफ्नै निर्णय अन्तिम’ भन्न सक्ने बन्नुपर्छ।
‘चेपाङलाई बाघ बचाऊ भनेर मात्रै हुँदैन, आर्थिक रूपमा बलियो पनि बनाउनुपर्छ’
‘चेपाङलाई बाघ बचाऊ भनेर मात्रै हुँदैन, आर्थिक रूपमा बलियो पनि बनाउनुपर्छ’
महेश्वर आचार्य
आसाम आश्रय
आसाम आश्रय
आसामका नेपाली बस्तीहरूमा राणाकालमा शासकको शोषणले खेदिएर पुगेका पुर्खाहरूका संघर्ष र परिश्रमका गाथा लुकेका छन् जुन उधिन्न र लेखिन बाँकी छ।
‘एक्लोपन र प्रश्न गर्ने स्वभावले लेखक बनायो’
‘एक्लोपन र प्रश्न गर्ने स्वभावले लेखक बनायो’
‘अरूले जस्तै स्थिति सामान्य छ भनेर चित्त बुझाउन सक्दिनँ। आफूले देखेको समस्या औंल्याइहाल्छु। आफूसँगको विद्रोह पनि लेखनबाटै पोख्छु।’
'कान्छा' को सङ्गीतयात्रा
'कान्छा' को सङ्गीतयात्रा हामीकहाँ सङ्गीत सुनिने कला मात्र भएको, पढिने/लेखिने/खोज–अनुसन्धान गरिने विषय अझै पनि नभइसकेको अवस्थामा रञ्जित गजमेरबारेको पुस्तक महत्त्वपूर्ण छ।
लखनउ: जहाँ अझै बाँकी छ नवाबी स्वाद
लखनउ: जहाँ अझै बाँकी छ नवाबी स्वाद मुगल राज्यका मुख्य खानाका लागि प्रसिद्ध तीन ठाउँ लाहोर, दिल्ली र लखनउमध्ये अहिलेसम्म आफ्नो वैभव र गुणस्तर बचाएर राख्न सफल चाहिं लखनउ मात्रै हो।
‘पश्चिमाले लेखेको मात्रै पढ्यौं, पूर्वीय दर्शनमा पनि हिमालबारे विशद चर्चा गरिएको छ’
‘पश्चिमाले लेखेको मात्रै पढ्यौं, पूर्वीय दर्शनमा पनि हिमालबारे विशद चर्चा गरिएको छ’ ‘जुनसुकै पूर्वीय दर्शनका रचनामा कहीं न कहीं पर्वतको विषय नजोडिएको छैन। ऋग्वेद, अर्थववेद र सबै पुराणमा कहीं न कहीं हिमालको कुरा आएकै छन्।’
चन्द्र सम्झँदै सिक्लेस
चन्द्र सम्झँदै सिक्लेस चन्द्र गुरुङले चाहे जस्तै संरक्षण अभियान चलाइरहेका सिक्लेसबासीले पर्यटन मार्फत जनजीविकाको बलियो आधार समेत बनाइसकेका छन्।
‘गैरदलित पनि छुवाछुतबाट पीडित छन्’
‘गैरदलित पनि छुवाछुतबाट पीडित छन्’ ‘छुवाछुतले त दलित मात्रै होइन, गैरदलित पनि पीडित छन्। बाहुनभित्र जैशी बाहुन पीडित छन्। ठकुरीले हमाललाई छुवाछुत गरेको छ। छुवाछुतको तरिका मात्र फरक छ। पानी चल्ला, बिहेबारी चल्दैन।’
यसरी गरियाे मुन्धुमको अनुवाद‚ लिप्यन्तर र सम्पादन 
यसरी गरियाे मुन्धुमको अनुवाद‚ लिप्यन्तर र सम्पादन  पछिल्लो समय मौलिक र पूर्ण मुन्धुम अनुष्ठान गर्न सक्ने फ़ेदाङ्मा, साम्बा, य़ेबा-य़ेमाहरू पाइँदैन। यसले राष्ट्रकै पुरानो र रैथाने सम्पदा नासिने अवस्थामा भएको संकेत गरेको छ। त्यसैले त्यसलाई बचाउन मुन्धुम ग्रन्थ प्रकाशन गरिएको हो।
‘लाहुरेका वीरगाथा धेरै लेखिए, मैले विरहको कथा लेखें’
‘लाहुरेका वीरगाथा धेरै लेखिए, मैले विरहको कथा लेखें’ ‘वर्षौंसम्म धाउँदा पनि अदालतबाट मुद्दा छिनोफानो हुदैन भने सिन्का पाउँरू गर्दा धेरै समय लाग्दैन। फेरि सिन्का पाउँरू गर्दा अन्याय भयो भन्ने पनि छैनन्।’
कुकुरप्रेमी ती महानुभाव
कुकुरप्रेमी ती महानुभाव कुकुरलाई परिवारको सदस्य सरह स्नेह गरेर पाल्ने मानिस मात्रै होइन, यसको ठीक विपरीत भान्सामा पसेर खाना खाइदिएको भनी झुन्ड्याएर मार्ने पनि देखेको छु।
गर्भको बच्चाको बुबालाई चिठी- मेरो आमाको ख्याल गर्दिनु न ल! ‘बिरामी पर्दा मानिस बिरामी मात्रै होस्, गरीब नहोस् भन्ने कुरा बुझाउन यो किताब लेखेको हुँ।’
अब्बल अमीर 
अब्बल अमीर  घाँटीमुनिका अङ्ग नचले पनि पालुङका अमीर कलामा भने पारङ्गत छन्। चित्रकला र सङ्गीतबाट आफूलाई चिनाइरहेका उनले यसबाट आउने आम्दानीबाट घरव्यवहार पनि चलाइरहेका छन्।
‘साहित्य लेखन तमसुक लेखे जस्तो होइन नि’
‘साहित्य लेखन तमसुक लेखे जस्तो होइन नि’ रञ्जित गजमेरले विरह, प्रेम र रोमान्सका गीत मात्रै होइन, महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाको ‘कुन मन्दिरमा जान्छौ यात्री’जस्तो आध्यात्मिक गीत समेत कम्पोज गर्नुभएको छ। कसरी एउटा मान्छेले यति धेरै विविधता दिन सक्छ। यस्ता ‘भर्सटाइल कम्पोजर’ कमै मात्र हुन्छन्।
शहर र सपनाबीचको ‘एक्लो’ सफर
शहर र सपनाबीचको ‘एक्लो’ सफर शहरको किनाराको कथा भए पनि बुद्धिसागरको उपन्यास 'एक्लो' ले शहरको केन्द्रलाई हल्लाउने सामर्थ्य बोकेको छ।