HimalKhabar.com :: A Complete Nepali Political News Portal
दक्षिण भारतको फन्को
दक्षिण भारतको फन्को
संस्मरण रूपा जोशी
तिरुपति बालाजीको दर्शन गर्न खोज्दा हामीले नमीठो व्यवहार भोग्नुपर्‍यो। यसको कारणबारे छलफल गर्दा हाम्रो निष्कर्ष थियो- नेपाल र भारतका सरकार दुई देशबीचको विशेष सम्बन्धबारे तलसम्म बुझाउन चुकेकै हुन्।
मेचीपारि माइती भेट्दा ​​​​​​
मेचीपारि माइती भेट्दा ​​​​​​
भारतका उत्तर-पूर्वी प्रान्त घुम्दा नेपाली भाषाप्रतिको अथाह माया र कदर देख्न सकिन्थ्यो। ठाउँ ठाउँमा भानुभक्तको शालिक, नेपाली लेखक-लेखिकाको नाममा सडक, चोक र विद्यालयहरूले नेपाली साहित्यकार र लेखनीप्रति गरेको सम्मान झल्काउँथ्यो।
मध्यरातमा आगलागीसँग जुध्दा
मध्यरातमा आगलागीसँग जुध्दा
लक्ष्मीपूजाको मध्यराति बिजुलीको मिटरबाट सल्केको आगोसँग जुध्दा त्रसित मात्रै बनेनौं, यस्ता दुर्घटनासँग जुध्न बनाएका राज्य संयन्त्र कति अव्यवस्थित रहेछन् भन्ने पनि थाहा पायौं।
उही सडक, सवारी र ट्राफिकका कुरा
उही सडक, सवारी र ट्राफिकका कुरा गाउँ गाउँमा बाटो पुग्दै गर्दा, राजमार्गहरू झनै फराकिला र चिल्ला बन्दै गर्दा सडक अनुशासनबारे बालबालिकालाई शिक्षा दिन जरूरी बन्दै गएको छ, ढिलो नै हुन लागिसक्यो।
अब संसारलाई नयाँ आँखाले हेर्दै छु
अब संसारलाई नयाँ आँखाले हेर्दै छु उमेरले कब्जा गर्दै गरेको मेरो अनुहारमा कत्ति मसिना चाउरीका रेखा रहेछन्। आँखा, मुख वरिपरि, निदारमा पनि। यस्ती बूढी भइसकेछु जस्तो लाग्यो। आफैंलाई जवाफ दिएँ, ठीकै त भयो नि, कपाल सुहाउँदो अनुहार भयो!
कुरो इम्बोस्ड नम्बर प्लेट र त्यसको लिपिको
कुरो इम्बोस्ड नम्बर प्लेट र त्यसको लिपिको अहिलेसम्म जति गल्ती भयो, भयो। त्यत्तिमै रोकौं। यो कार्य अहिलेका लागि स्थगित गर्दा जति रकमको नोक्सानी हुन्छ भनिएको छ, सरकारले यसलाई अगाडि बढाएर पछि रोक्न बाध्य हुँदा हाम्रो मुलुकले झन् धेरै क्षति बेहोर्नुपर्ने हुन्छ।
मुवा: १०५ वर्षीया कोभिड विजेता
मुवा: १०५ वर्षीया कोभिड विजेता हाम्रै घरमा बस्ने र मुवा (मेरो बडासासूज्यू चन्द्रकुमारी जोशी) लाई हेरचाह गर्ने नर्सलाई ६ हप्ताअघि विसञ्चो भयो। रुघा लागेको जस्तो थियो। अनि टाउको दुख्ने। तर, ज्वरो थिएन। तिहारमा उनी घर गएपछि मुवालाई एकदम खोकी लाग्यो। ज्वरो थिएन, खालि ह्वाङ ह्वाङ खोकी।
म आमाको लागि छोराजस्तै छोरी
म आमाको लागि छोराजस्तै छोरी मेरी बुढीसासू (सासूको सासू) चन्द्रकुमारी जोशीको उमेरले १०६ टेकिसकेको छ। विस्मृतिले च्याप्दै गए पनि, हामीले कोट्याउँदा मुवाले अड्की अड्की पुराना कुरा गर्नुहुन्छ । यसपालिको अंशमा मुख्यतः मुवाको आमा अनि दिदीबैनीबारे सुनाउनुभएको छ, वहाँकै शब्दमाः
ससुराले काशीबाट टीका जमरा चिठीमा पठाउँथे
ससुराले काशीबाट टीका जमरा चिठीमा पठाउँथे मेरी बुढीसासू (सासूको सासू) चन्द्रकुमारी जोशीको उमेरले १०६ टेकिसकेको छ । विस्मृतिले च्याप्दै गए पनि, हामीले कोट्याउँदा मुवाले अड्कीअड्की पुराना कुरा गर्नुहुन्छ । यसपालिको अंशमा सानो छँदाको दशैं, र दर्शन गर्न जाने विभिन्न मन्दिरहरूबारे हामीसित गरेको कुराकानीमा आधारित छ, वहाँकै शब्दमाः
भूत आउँथ्यो, धुमधाम तर्साउँथ्यो
भूत आउँथ्यो, धुमधाम तर्साउँथ्यो मेरी बुढीसासू (सासूको सासू) चन्द्रकुमारी जोशीको उमेरले १०६ टेकिसकेको छ। विस्मृतिले च्याप्दै गए पनि, हामीले कोट्याउँदा अड्की अड्की पुराना कुरा गर्नुहुन्छ। यसपालिको अंश मुवाको माइती, ढोकाटोलको घर, चोक र ‘आवासीय’ भूतहरूबारे, वहाँकै शब्दमाः
हे भगवान, बल्लामलाई यस्तो गज्जबको बनाउँछु !
हे भगवान, बल्लामलाई यस्तो गज्जबको बनाउँछु ! मेरी बुढीसासू (सासूको सासू) चन्द्रकुमारी जोशीको उमेरले १०६ टेकिसकेको छ। विस्मृतिले च्याप्दै गए पनि, हामीले कोट्याउँदा मुवाले अड्की अड्की पुराना कुरा गर्नुहुन्छ। यसपालिको अंश मुवाको एक्लो छोरा ‘बल्लाम’ (स्व. डा. बलराम जोशी) को मुख्यत: बालापनमा केन्द्रित छ, वहाँकै शब्दमाः
चन्द्रशमशेरकी कान्छी रानी काशी गइन्
चन्द्रशमशेरकी कान्छी रानी काशी गइन् मेरी बुढीसासू (सासूको सासू) चन्द्रकुमारी जोशीको उमेरले १०६ टेकिसकेको छ। विस्मृतिले च्याप्दै गए पनि, हामीले कोट्याउँदा अड्की–अड्की पुराना कुरा गर्नुहुन्छ। यसपालिको अंश मुवाको काशी बसाइ र घटनाहरूमा केन्द्रित छ, वहाँकै शब्दमाः
अन्याय थियो, असाध्यै अन्याय !
अन्याय थियो, असाध्यै अन्याय ! मेरी बूढीसासू (सासूको सासू) चन्द्रकुमारी जोशीको उमेरले १०६ वर्ष टेकिसकेको छ। यसपालि आफ्नो बुवाले धेरै भित्रिनी राखेर गरेको अन्यायबारे हामीलाई सुनाउनुभएको छ, उहाँकै 'खराे' शब्दमा:
खल्लो भयो तीज
खल्लो भयो तीज भोलि (७ भदाै) पञ्चमी। तीजभन्दा पनि पञ्चमीमा हाम्रो घरमा विशेष तयारी हुन्थ्यो। पूजा त हुँदैनथ्यो, तर ‘कर्कलो भात खाने’ उत्सवका लागि हामी तम्सिन्थ्यौँ! यो चाहिं मेरो बूढीसासू (चन्द्रकुमारी जाेशी, अहिले १०५ वर्ष) को रहर। 
श्री ५ ले अन्माए, श्री ३ ले भित्र्याए
श्री ५ ले अन्माए, श्री ३ ले भित्र्याए मेरी बूढीसासू (सासूको सासू) चन्द्रकुमारी जोशीको उमेरले १०६ टेकिसकेको छ। विस्मृतिले च्याप्दै गए पनि हामीले कोट्याउँदा मुवाले अड्की–अड्की पुराना कुरा गर्नुहुन्छ। यसपालि वहाँले ऊ वेला बच्चा जन्मने र सुत्केरी स्याहार्ने बारेका सम्झना सुनाउनुभएको छ। खासगरी वहाँको माहिला बुवालाई पुत्रलाभ हुनुअघि र पछिको भव्य माहोलको वर्णन वहाँकै शब्दमाः
धुमधाम नाम कमाएर गइन् सानीमैया
धुमधाम नाम कमाएर गइन् सानीमैया
ब्लग रूपा जोशी
मेरी बुढीसासू (सासूको सासू) चन्द्रकुमारी जोशीको उमेरले १०६ टेकिसकेको छ । विस्मृतिले च्याप्दै गए पनि, हामीले कोट्याउँदा मुवाले अड्की–अड्की, दोहोर्‍याई तेहेर्‍याई पुराना कुरा गर्नुहुन्छ । मुवाको सम्झना उहाँकै शब्दमाः
बुहारीको सम्झनामा अंगुरबाबा जोशीः सासू हैन गुरु
बुहारीको सम्झनामा अंगुरबाबा जोशीः सासू हैन गुरु
'मैले मामी (मेरी सासू अंगुरबाबा जोशी) लाई देख्नुभन्दा धेरै अघि उहाँले मलाई देखिसिएको रहेछ । म स्कूलबाट फर्कंदा मदन पुरस्कार पुस्तकालय अगाडि दादा (बुवा, कमलमणि दीक्षित) सँग कुरा गर्दैगर्दा मामीले मलाई देखेदेखी नै बुहारी बनाउने नजरले हेरेको पछि भनिसिन्थ्यो ।'
ज्वाईं सहितै माइत बसें
ज्वाईं सहितै माइत बसें
मेरी बुढीसासू (सासूको सासू) चन्द्रकुमारी जोशीको उमेरले १०६ टेकिसकेको छ । विस्मृतिले च्याप्दै गए पनि, हामीले कोट्याउँदा अड्की–अड्की, दोहोर्‍याई–तेहेर्‍याई पुराना कुरा गर्नुहुन्छ । मुवा ९ वर्षको हुँदा आफूभन्दा १३ वर्ष जेठा हिमालयराज जोशीसँग बिहे भएको थियो । १५ वर्षको उमेरमा ८ महीनाको छोरो काखमा हुँदा विधवा हुनुभयो । मुवा माइत (ढोकाटोल) मा नै धेरै बस्नुभयो । घर खलकसित खासै हिमचिम भएन । यसपालिको अंशमा बिहे, पति, ससुरा र सौतेनी सासूका बारेमा उहाँकै शब्दमाः
“बुनेरै लखपति भएँ”
“बुनेरै लखपति भएँ” बुनेर मलाई पनि सुख भयो, उनीहरूलाई पनि सुख भयो, बा । आफैं कमाएपछि, कसैसित हात थाप्न परेन । काम गर्नेहरू खुशी हुन्थे । मैले काम दिएको कारण उनीहरूको हातमा पैसा भएकोले, मलाई त महारानी जस्तै आदर गर्थे । अनि घरबाट बाउआमा भेट्न आएका छन् भने कोसेली दिन दौडेर आउँथे । कैले भोटे आलु, कैले के।
सबैकी गुरुमाः बडमुवा
सबैकी गुरुमाः बडमुवा मेरी बूढीसासू (सासूकी सासू) चन्द्रकुमारी जोशीको उमेरले १०६ टेकिसकेको छ । विस्मृतिले च्याप्दै गए पनि, हामीले कोट्याउँदा मुवाले अड्कीअड्की, दोहोर्‍याई, तेहेर्‍याई पुराना कुरा गर्नुहुन्छ । यसपालिको अंश उहाँकी एकदमै प्रिय हजुरआमा बडमुवा बारे हामीसितको कुराकानीमा आधारित छ ।
बन्दाबन्दी बन्याे, बुझ्ने र सिक्ने अवसर
बन्दाबन्दी बन्याे, बुझ्ने र सिक्ने अवसर झण्डै दुई महीनाको बन्दाबन्दीमा मेरो फोक्सोले राहत पाएको छ । घाँटीको खसखस कम भएको छ । सिँगान कालोको सट्टा सेतो भएको छ ।
बाहुनले भविष्यवाणी गरेका थिएः साँच्चिकै गयो ९० सालको भुइँचालो !
बाहुनले भविष्यवाणी गरेका थिएः साँच्चिकै गयो ९० सालको भुइँचालो ! ९० सालमा एउटा असाध्यै जान्ने बाहुनले “यसपालि भयङ्कर हुनेवाला छ, ग्रहहरूका कारण प्रलय हुन्छ”, भनेका थिए। त्यसको हल्ला निकै भएको थियो । कागजमा छापेर भित्ताहरूमा पनि टाँसेको थियो । त्यसमा “खराब हुनेवाला छ, बचेर बस” भनेर लेखिएको थियो । त्यति बेला मुवाको उमेर १८ वर्ष थियो ।
उलिनकाठ चढेर बद्री–केदार
उलिनकाठ चढेर बद्री–केदार मेरी बुढीसासू (सासूको सासू) चन्द्रकुमारी जोशीको उमेर १०६ वर्ष भइसकेको छ। विस्मृतिले च्याप्दै गए पनि हामीले कोट्याउँदा मुवाले अड्की अड्की पुराना कुरा गर्नुहुन्छ। यसपालि उहाँले बद्री–केदार तीर्थयात्राका सम्झना सुनाउनुभएको छ । तीर्थयात्राका ती घटना उहाँकै शब्दमाः
बेलायतबाट आउँथे खेलौना पुतली
बेलायतबाट आउँथे खेलौना पुतली मेरी बुढीसासू (सासूको सासू) चन्द्रकुमारी जोशीको उमेरले १०६ टेकिसकेको छ। विस्मृतिले च्याप्दै गए पनि, हामीले कोट्याउँदा मुवाले अड्की अड्की पुराना कुरा गर्नुहुन्छ। यसपालिको अंश मुवाले सानो बेलाको रमाइलो- खेलौना, कुकुर र चाडबारे गरेका कुरा उहाँकै शब्दमा:
सन्तान राणाका, दूध खुवाउने बाहिरका सुत्केरी
सन्तान राणाका, दूध खुवाउने बाहिरका सुत्केरी मेरी बूढीसासू (सासूको सासू) चन्द्रकुमारी जोशीको उमेरले १०६ वर्ष टेकिसकेको छ। विस्मृतिले च्याप्दै गए पनि, हामीले कोट्याउँदा अड्की–अड्की पुराना कुरा गर्नुहुन्छ। यसपालि खानपिन, स्याहारसुसार बारेका सम्झना उहाँकै शब्दमा–
बुहारी पढाउँदाका दुःख (उवेलाका कुरा)
बुहारी पढाउँदाका दुःख (उवेलाका कुरा) बूढीसासू (सासूको सासू) चन्द्रकुमारी जोशीको उमेरले १०६ वर्ष टेकिसकेको छ। विस्मृतिले च्याप्दै लगे पनि, आफूले देखेका र भोगेका पुराना घटना अड्की अड्की सुनाउनुहुन्छ। यसपालि आफ्नो र बुहारी अंगूरबाबा जोशीको पढाइबारेको सम्झना उहाँकै शब्दमा–
जुद्धशमशेर ज्यादतीका ती दिन
जुद्धशमशेर ज्यादतीका ती दिन बूढीसासू (सासूकी सासू) चन्द्रकुमारी जोशीको उमेरले १०६ वर्ष टेकिसकेको छ। विस्मृतिले च्याप्दै लगे पनि आफूले देखेका र भोगेका पुराना घटना सम्झिएर अड्की–अड्की सुनाउँदा हामीले त्यसवेलाको समाज जान्ने मौका पाएका छौं। यसपटक राणाकालबारेको सम्झना उहाँकै शब्दमा–
कर्मको क्रूर खेल: एक्लै जले दीपेन्द्र
कर्मको क्रूर खेल: एक्लै जले दीपेन्द्र दुई रातपछि फेरि आर्यघाटमा अर्को चिता बल्यो। तर टुहुरै, एक्लै बल्यो । दीपेन्द्रलाई दागबत्ती दिँदा उनको लागि रुने परिवारजन कोही बाँकी थिएनन्। ती त अघि नै त्यही घाटमा खरानी भइसकेका थिए।
आउला त्यो दिन
आउला त्यो दिन समाज परिवर्तनको क्रम हेर्दा लाग्छ, मेरा नातिनीहरूले आफ्ना आमाभन्दा सम्मानजनक जीवन बिताउन सक्नेछन् तर, समतामूलक समाज निर्माणका लागि एउटा महत्वपूर्ण तगारो अझै बाँकी छ।
मलाई ‘विदेशी’ बनाउने तिलचामले कपाल
मलाई ‘विदेशी’ बनाउने तिलचामले कपाल सेतो कपाललाई सहर्ष स्वीकारेसँगै यो अब मेरो गहना भएको छ, चाँदीजस्तै !