ज्ञानमणि नेपाल - हिमालखबर :: HimalKhabar

अघि छ्या लुङ ५७ अर्थात् सं. १८४९ मा चीन भोटसँग नेपालको युद्धपछि मेलमिलाप हुँदा चिनियाँ सेनापति टुङथ्वाङले साँध-सिमाना र दुवै देशको बीचमा हुने यो-यो मालवस्तुको निकासी पैठारी व्यापारमा यति-यति जगात भन्सार दस्तुर लिने-दिने गर्नू भनेर दरभाउ तोकिएको थियो।

खासा सीमा नाकाको रेटघोट जित्दै गएर भीम मल्ल दलबल सहित ल्हासा दाखिल भए, भोटसँग सन्धि–सम्झौता गरेर नेपालको भोट बेपारमा पूर्ण प्रभुत्व कायम भयो।

दुई दामको उपति छैन चार दामको खति खम्पा र नेवारको झगडा शुरू हुनेवित्तिकै नेवार नाइकेले ‘खम्पा छान्दुवाले अन्याय गर्‍यो, आसामी नेवारलाई कुटेर मरणासन्न पार्‍यो, यो मुद्दा मिलाइदिनुहोस्’ भनेर निहोरा गर्दा पनि कास्याल काजी चूप बसे भनेर नेपाल सरकार असन्तुष्टै भयो, जंगबहादुर पनि रुष्टै रहे।

जंगबहादुरको द्वैधनीति सुगौली सन्धिबाट परेको चोटमा मलमपट्टी लगाउन र राजा–प्रजालाई प्रशन्न पार्न सकिने देखेर जंगबहादुरले भोटसँग युद्ध–उद्योग गरेका थिए।

भोटमाथि जंगबहादुरको निहुँ भोटसँग युद्ध गर्ने सुर कसेका जंगबहादुरले पहिलेका २० अर्घेल्याइँमा अरू नौ वटा कारण थपिदिए।

जंगबहादुरको युद्धोत्साह पहिले सल र पछि बलले सुखीम लिने इरादा पूरा गर्न नपाएका जंगबहादुरको ध्यान बेलायतबाट फर्केपछि पूरै भोटतिर मोडिएको थियो ।

मिथिलामा नेपालको अक्षुण्ण अधिकार नेपालको अखण्डता बिथोल्न प्रेरित कूटनीतिक व्यक्तिहरुले समय समयमा अनेक आधारहीन कुरा बोल्ने गरेका छन् ।

पृथ्वीनारायणको अंग्रेज नीति अंग्रेजसँग सलको नीति मार्फत नेपाली भूमि बढाउन पृथ्वीनारायण शाहले आफ्ना काविल वकिलहरू खटाएका थिए ।

मिथिलाबारे अफवाह ज्ञानमणि नेपाल ‘मिथिला प्रदेश अंग्रेजको अधीनमा थियो र सुगौली सन्धिमा त्यो प्रदेश नेपाललाई दिएको’ भन्नु कुतर्क बाहेक केही होइन । यो प्रदेश तेह्रौं, चौधौं शताब्दीमा सिम्रौनगढमा पर्थ्यो । यक्ष मल्लको विजयपछि केन्द्रकै अन्तर्गत आयो ।

रावा डुम्रेमा प्रताप मल्लका चार बिर्ता यक्ष मल्लले बर्द्धनहरूलाई वशमा पार्दै राज्य विस्तार गरेकाले पछि प्रताप मल्लले दूधकोशी छेउको रावा डुम्रेमा बक्सन सकेका थिए।

घिमिरेका बिर्ता (इतिहास) मुकुन्द सेनले श्रीनाथ जोशीलाई खोटाङको आमचोकमा दिएको बिर्ताको सट्टा पछि कर्ण सेनले विरिञ्चि घिमिरेलाई दिंग्लाकोटको अमलाबोटेमा दिएका थिए।

अधिकारीका बिर्ता विवरण शुभ सेनबाट दिङ्लामा बिर्ता पाएका बलभद्र अधिकारीका पूर्वजहरू सिंजा राज्यदेखि नै राजकाजमा सक्रिय थिए।

दिंग्लामा अधिकारीको अवदान उबेला बिर्ता–वृत्ति पाएका बाहुनहरूले आफ्ना क्षेत्रका जनतालाई धर्मकर्म गराउने, शिक्षा दिने गर्दथे भन्ने कुरा दिंग्लामा पनि प्रमाणित नै भएको हामी पाउँदछौं।

अघि राजाको मुकाम पछि विद्याको केन्द्र

दस्तावेज ज्ञानमणि नेपाल

-ज्ञानमणि नेपाल दिंग्ला पश्चिममा फैलिएको डाँडामा फालिकोट छ । सेन राजाका पालामा माझकिरात पूर्वको दिंग्लाकोट र फालिकोट दुवै राजवासका लागि योग्य रहेकाले बेलाबेला राजाको मुकाम यतै हुन्थ्यो । यी मुकाममा बसेर सेन राजा छाप, खर्क, बिर्ता दिन्थे । फालिकोट मुकाममा रहेको बेला शुभ सेनले पश्चिमको खार्पा बिर्ता गिरी, गोसाईंलाई दिएको विवरण हिमाल मा पहिल्यै प्रकाशित गरिसकेको छु ।