HimalKhabar.com :: A Complete Nepali Political News Portal
बुद्ध र बौद्ध धर्मबारे बुझाइमै समस्या
बुद्ध र बौद्ध धर्मबारे बुझाइमै समस्या
टिप्पणी वसन्त महर्जन
बुद्धलाई मानवताको पाठमा सीमित गर्नु संकुचित दृष्टिकोणबाट हेर्नु र बुझ्नु हो ।
दैलेखमा संग्रहालय सपना
दैलेखमा संग्रहालय सपना
प्राचीन खस राज्यको हिउँदे राजधानी दैलेखको दुल्लुलाई यतिबेला नभई नहुने ‘विकास’ हो– ऐतिहासिक र सांस्कृतिक संग्रहालय।
उपत्यकाका तीन शहरको सांस्कृतिक गौरव खतरामा
उपत्यकाका तीन शहरको सांस्कृतिक गौरव खतरामा
वसन्त महर्जनखर्च धान्न नसकेर बन्द भइसकेका सांस्कृतिक गतिविधिको फेहरिस्त बनाउँदा केही दशकपछि उपत्यकाका तीन शहरले आफ्नो सांस्कृतिक गौरव गुमाउने अवस्था आउने आकलन हुन्छ।
लुम्बिनीमा पर्यटकको बसाइ लम्ब्याउने उपाय
लुम्बिनीमा पर्यटकको बसाइ लम्ब्याउने उपाय पूजा, सूत्रपाठ तथा ध्यानमा बस्ने वर्गको असुविधा नबुझेसम्म लुम्बिनीमा पर्यटकको बसाइ अवधि लम्ब्याउन सकिन्न।
नेपालमै छ तिब्बत पनि
नेपालमै छ तिब्बत पनि नेपालमा मणिरिम्दु जोगिनु तिब्बत र सम्पूर्ण विश्वको लागि सुखद् कुरा हो । चिनियाँहरूलाई पुरानो तिब्बत यस्तो छ भनेर नेपालका हिमाली क्षेत्रहरू देखाउन सक्दा अन्य पर्यटक संख्या पनि बढ्ने छ ।  
रानीपोखरीमा मेयरको मूर्खता
रानीपोखरीमा मेयरको मूर्खता -वसन्त महर्जन काठमाडौं महानगरपालिकाका मेयरले रानीपोखरी पुनःनिर्माणमा देखाएको ‘कास्टिङ’ ले उनका कामहरू ‘झूर’ हुने संकेत देखाएका छन्। काष्ठमण्डप पुनःनिर्माणमा पनि महानगरपालिका विवादित बनेको छ । स्थानीय बासिन्दा क्षतिग्रस्त काष्ठमण्डपको पुनःनिर्माणमा काठमाडौं महानगरपालिकाको भूमिकालाई शंकास्पद भनिरहेका छन् ।
राजनीतिमा बौद्ध भिक्षु, नसुहाउँदो व्यवहार
राजनीतिमा बौद्ध भिक्षु, नसुहाउँदो व्यवहार -वसन्त महर्जन शील–सदाचारयुक्त हुनैपर्ने बौद्ध भिक्षुहरूमा राजनीतिप्रति बढ्दो रुचि भ्रष्टाचार प्रेरित देखिन्छ। २०४६ सालको राजनीतिक परिवर्तनपछि भिक्षु अश्वघोष महास्थविर नेकपा (एमाले) को कोटाबाट राष्ट्रिय सभा सदस्य बने । त्यसयताको नेपाली राजनीतिक परिदृश्यमा भिक्षुहरू विभिन्न राजनीतिक दलको बुईं चढिसकेका छन् । नेतासँगको सम्बन्ध सार्वजनिक गर्न भिक्षुहरू कतिसम्म उत्ताउला बनिसकेका छन् भन्ने कुराको दृष्टान्त हालैको निर्वाचनमा देखियो । नेताको समर्थक वा कार्यकर्ता जस्तो व्यवहार देखाउनु भिक्षुका लागि बिल्कुलै सुहाउने कुरा होइन । बौद्ध आदर्शअनुसार घरबार छाडेर बिहारमा आउनु सांसारिकताबाट टाढा हुनु हो ।  
भौतिकवादी दृष्टिले बुद्ध देखिन्नन्
भौतिकवादी दृष्टिले बुद्ध देखिन्नन् -वसन्त महर्जन समाजमा एक वर्गको बुझाइ छ– धर्म भनेको अलौकिक शक्ति र चमत्कारमा आधारित आस्था हो, जहाँ मान्छे निरीह पात्र मात्र हुन्छ, जीवन र जगतका यावत् कुरा कुनै अदृश्य शक्तिको इच्छानुसार चलिरहन्छ । गौतम बुद्धले भौतिकवाद (लोकायत) लाई मिथ्यादृष्टि भनेकाले भौतिकवादी दृष्टिकोणले मात्र हेरेर बुद्ध देखिन्नन्।
लुम्बिनी संरक्षणमा खटिने पहिलो व्यक्ति केशरशमशेर
लुम्बिनी संरक्षणमा खटिने पहिलो व्यक्ति केशरशमशेर लुम्बिनीमा केशरशमशेरले लापरवाही गरेको वा पुरातात्विक महत्वका सामग्री बिगारेको भन्ने भनाइ आक्षेप मात्र हो भन्ने कुरा त्यहाँका ढिस्कोहरूले नै प्रमाणित गरेका छन्।
दोस्रो बुद्धको भ्रम
दोस्रो बुद्धको भ्रम बौद्ध धर्म–दर्शनमा दोस्रो बुद्धको अवधारणा नै नभएकाले ‘दोस्रो बुद्ध' भनी आफूखुशी प्रशंसा वा घोषणा गर्दै हिंड्दा बौद्ध मूल्यमान्यतालाई हाँक दिएको ठहर्छ। भिक्षुहरूले आफूलाई अर्हत् भनी दाबी नगरे पनि तस्वीरमा टाउको वरिपरि प्रभामण्डल राख्न लगाएर त्यसलाई भित्तामा झुन्ड्याउने लोभ बढेको देखिन्छ । यस्ता तस्वीरहरू पत्रपत्रिकामा छपाएको पनि देखिन्छ । यसको सोझे अर्थ दिव्यताको दावी हो । यस्ता विकृतिले बौद्ध अनुशासनलाई चुनौती दिन्छ ।
लुम्बिनीको अज्ञात संरचना
लुम्बिनीको अज्ञात संरचना लुम्बिनीमा जमीनमुनि विना संकेत छोपेर राखिएको मौर्यकाल अघिको एउटा आयताकार संरचना गौतम बुद्ध जन्मनुभन्दा अगाडिको इतिहास अध्ययनमा महत्वपूर्ण सूत्र साबित हुन सक्छ ।
रामग्रामको रहस्य
रामग्रामको रहस्य -वसन्त महर्जन२०६० सालमा रामग्राम स्तूप उत्खनन् हुँदै गर्दा यो पंक्तिकार पनि पुरातत्व विषयको विद्यार्थीको नाताले सहभागी हुने अवसर पाएको थियो । त्यसवेला पुरातत्वविद् श्रेष्ठले रामग्राम स्तूप यही हो भनी अकाट्य रूपमा घोषणा गर्न सकिने बताएका थिए ।  तर, थप उत्खनन् गर्न नदिइएपछि उनले अनिर्णित अवस्थामा नै छाड्नु परेको थियो । रामग्राम स्तूप अध्ययनको ‘क्रेडिट’ दिन नचाहने तत्वहरूले शुक्रसागर श्रेष्ठलाई त्यहाँबाट पन्छाएका थिए ।
जञ्जालमा भिक्षु–भिक्षुणी
जञ्जालमा भिक्षु–भिक्षुणी -वसन्त महर्जन हिलोमा फुलेको कमल जस्तो हुने बौद्ध भिक्षु–भिक्षुणीको जीवन सांसारिक जञ्जालमा फँस्दै गएको छ। पारिवारिक तथा सांसारिक जीवन पद्धतिबाट टाढा रही धर्मसाधना गर्नुपर्ने कतिपय बिहारहरू पाँचतारे होटलजस्ता वैभवपूर्ण बनाइन थालेको छ । यसलाई बुद्ध र बौद्ध धर्मको नाममा सिर्जित विकृति नै मान्नुपर्छ ।
विदेशमा लुम्बिनीको 'रेप्लिका'
विदेशमा लुम्बिनीको 'रेप्लिका' दुरुस्त नक्कली लुम्बिनी’ बनाइरहेको आरोप खेपिरहेको भारतका पनि बैंग्लोरलगायत केही शहरमा लुम्बिनीको नाममा उद्यानहरू बनाइएका छन्, गज्जबको ‘रेप्लिका’ चाहिं छैन ।
माओवादी अध्यक्षको ज्ञानभण्डार
माओवादी अध्यक्षको ज्ञानभण्डार नेपालका नेताहरू आफूलाई सर्वज्ञानी ठान्छन्, तर सामान्य ज्ञान पनि राख्दैनन् भन्ने पछिल्लो उदाहरण बनेका छन्, माओवादी अध्यक्ष दाहाल ।  
लुम्बिनीको संस्कृति
लुम्बिनीको संस्कृति
टिप्पणी वसन्त महर्जन
लुम्बिनीका मूर्त सम्पदासँग जोडिएर विश्वभरबाट आउने बौद्ध धर्मावलम्बीहरूको अमूर्त सम्पदा संरक्षण र विकास हुनसकेको छैन। संयुक्त राष्ट्रसंघका तत्कालीन महासचिव ऊ थान्त लुम्बिनी पुगेर, राजा महेन्द्रलाई भेटेर लुम्बिनीको विकासमा ध्यानाकर्षण गराए। लुम्बिनीलाई विश्वसम्पदा सूचीमा राख्ने काम पनि उनैले गरे। त्यसपछि पनि हुनुपर्ने जति नेपालको ध्यानाकर्षण नभएकोले बहस चलाउन सकिने ठाउँ प्रशस्तै छन्।
भिक्षुणीको खोजी
भिक्षुणीको खोजी
नेपाली थेरवादी बौद्ध समाजले नागरिकाहरूलाई भिक्षुणीको व्यवहार गर्न खोज्नुको अर्थ हो– भिक्षुणी संघको आवश्यकता बोध ।
असुरक्षित अशोक स्तम्भ
असुरक्षित अशोक स्तम्भ
लुम्बिनी गौतम बुद्धको जन्मस्थल हो भनेर चिनाउने पहिलो र मुख्य आधार अशोक स्तम्भ वा त्यसमा उत्कीर्ण अभिलेख नष्ट भएमा के होला ? 
असरल्ल कपिलवस्तु
असरल्ल कपिलवस्तु नेपालले लुम्बिनी, कपिलवस्तुलगायतका बौद्ध स्थलहरूको विकास र अन्तर्राष्ट्रिय प्रवर्धनमा भारतको सिको गर्नै पर्छ ।
बुद्ध शान्तिका 'सेलिब्रेटी' होइनन्
बुद्ध शान्तिका 'सेलिब्रेटी' होइनन् सिद्धार्थ गौतमले शान्तिका खातिर 'बुद्धत्व' प्राप्त गरेका होइनन्, यो त बुद्धत्वको सह–उत्पादन मात्र हो ।
बौद्ध पर्यटनमा सतही बुझाइ
बौद्ध पर्यटनमा सतही बुझाइ नेपालको पर्यटन उद्योग र बौद्धस्थलहरूको कुरा गर्दा जनशक्ति विकासलाई बिर्सनुहुँदैन।
पर्यटनको नयाँ आकर्षण बन्न सक्छ– रोपाइँ महोत्सव र ध्यान शिविर
पर्यटनको नयाँ आकर्षण बन्न सक्छ– रोपाइँ महोत्सव र ध्यान शिविर कपिलवस्तुमा रोपाइँ महोत्सव र ध्यान शिविर विश्वभरका बौद्ध तीर्थयात्रीलाई आकर्षित गर्ने गज्जबको नयाँ प्रडक्ट हुन सक्छ ।
बौद्ध खानपानको चियोचर्चा
बौद्ध खानपानको चियोचर्चा अहिंसावादी धर्म भनेपछि बौद्धहरूको खानपानमा चासो हुने नै भयो। कतिले त्यसका लागि चियोचर्चा गर्छन्। चियोचर्चा र त्यसपछिका टिप्पणीहरू चाहिं प्रायः बेतुकका हुन्छन्। बुद्ध र बौद्ध धर्मको आधारभूत मान्यताबारे जानकारी भए यसखालको समय कटनी शायदै हुनेथियो। प्राणी हत्या नगरी मासु प्राप्त नहुने भएकोले मासु खानै हुँदैन, मासु खाएपछि मान्छे भ्रष्ट हुन्छ वा त्यस्तो मान्छे बौद्ध हुन सक्दैन भन्ने तर्क अतिवादी सोचबाट प्रभावित छ।
गोलमाल विश्वसम्पदा सूची
गोलमाल विश्वसम्पदा सूची युनेस्कोले 'काठमाडौं उपत्यका' भनेको यसभित्रका सातवटा सम्पदास्थल मात्र हो। त्यस वरपरका ऐतिहासिक तथा सांस्कृतिक सम्पदाहरू युनेस्कोको चासोको विषय होइन ।
बुद्धको भाषा
बुद्धको भाषा पालि र संस्कृत भाषा नजानेकाले बौद्ध दर्शन बुझ्दैनन् भन्नु ज्ञानमाथि कब्जा जमाइरहन चाहने कुत्सित मनसाय सिवाय केही होइन ।
'बुद्धिष्ट इरोटिका' को अर्थ
'बुद्धिष्ट इरोटिका' को अर्थ महिलालाई अँगालोमा कसेर सम्भोगरत देखिने मूर्ति गौतम बुद्धको नभई समन्तभद्र बोधिसत्वको हो ।
रानीपोखरीमा मनपरी
रानीपोखरीमा मनपरी काठमाडौं रानीपोखरी सम्पदाहरू कसरी जोगिन्छ भन्दा पनि कसरी मासिंदो रहेछ भनेर बुझाउने थलो बन्न पुगेको छ ।
खस होइनन् खस राजा
खस होइनन् खस राजा खस साम्राज्यका शासकहरूका सम्बन्धमा विभिन्न ऐतिहासिक स्रोतहरूले प्रकाश पारे पनि ती कस्ता थिए भन्ने थाहा नभइरहेको अवस्थामा एउटा मुहारचित्र पाइनु पनि महत्वपूर्ण कुरा भएको छ ।
कल्पना होइन इतिहास
कल्पना होइन इतिहास ऐतिहासिक संग्रहको अर्थ–मर्म आत्मसात् गर्न नसकेको गोरखा संग्रहालयले कल्पनाको संसार बनाउन खोजेको छ ।
ज्या सःम्ह च्यः, खँ स:म्ह द‍्य:
ज्या सःम्ह च्यः, खँ स:म्ह द‍्य: खासमा शुक्रसागरलाई सोझो, घमण्डी भन्दाभन्दै नेपाली समाजले उनीबाट लिन सकिनेजति काम लिन सकेन । एकल लेखनका एक दर्जनजति पाण्डुलिपि छाडेर गएका उनी संयुक्त अनुसन्धान र लेखनमा पनि सक्रिय थिए । अब उनको त्यो विशाल ज्ञानसागरलाई कसरी एकीकृत गर्ने ?