HimalKhabar.com :: A Complete Nepali Political News Portal
यसरी हुँदै छ विकासका नाममा उपत्यकाका पोखरीहरूको विनाश
यसरी हुँदै छ विकासका नाममा उपत्यकाका पोखरीहरूको विनाश
टिप्पणी वसन्त महर्जन
काठमाडौँ उपत्यकाका पोखरी मासेर भौतिक संरचना ठड्याउने काम राणाकालबाटै शुरु भएको हो। कुन पोखरी मासेर के संरचना बनाइए भन्ने सूची लामै हुन्छ। यसरी विनाश गर्दा ‘सार्वजनिक हित’ को नाम दिँदै विद्यालय, वडा कार्यालय, स्वास्थ्य संस्था, सार्वजनिक भवन जस्ता संरचना बनाइने गरिन्छ।
न लावण्य देश थियो, न राजा नवराज
न लावण्य देश थियो, न राजा नवराज
स्वस्थानी र यस्तै अन्य कथाहरुमा उल्लेख हुने देश, समाज, राजा तथा घटना विवरणलाई इतिहासकै रुपमा ग्रहण गर्नु हाम्रो इतिहासचेतको अभाव हो । 
भाग्यवाद कि कर्मवाद ?
भाग्यवाद कि कर्मवाद ?
जीवनलाई भाग्यको भरोसामा छाड्ने सामाजिक मनोवृत्तिले मानवीय क्षमता र सम्भावनालाई गिज्याएको मात्र छैन, कर्मलाई नै अवमूल्यन गरेको छ।
गोरखा राज्य विस्तारकाे अनौठो अभ्यासः भौगोलिक विजय, सांस्कृतिक पराजय !
गोरखा राज्य विस्तारकाे अनौठो अभ्यासः भौगोलिक विजय, सांस्कृतिक पराजय ! पराजित राज्यहरूलाई आफ्नो राज्यमा विलय गराउने परम्पराको विपरीत आफैं पराजित राज्यमा विलय हुन जाने अनौठो प्रवृत्ति गोरखा राज्य विस्तारमा देख्न पाइन्छ।
महामारीको अन्त्य छ !
महामारीको अन्त्य छ ! सन् २०२० हाम्रा लागि नचाहेरै पनि ‘कोभिड–१९ वर्ष’ बन्यो । तर, २०२१ को नयाँ वर्षसँगै हामीमा नयाँ आशा जागेको छ । हरेक कुराको आदिसँगै अन्त्य निश्चित छ भन्ने बुद्धदर्शन मान्ने हो भने यो महामारीको पनि अन्त्य निश्चित छ। 
सुन्दर त्रिविको कुुरुप कथा 
सुन्दर त्रिविको कुुरुप कथा  आफ्नो पछिल्लो आत्मकथा ‘घुम्दै जीवनमा फनफनी: कदम ओरालोतिर (भाग–२)’ मा सेवानिवृत्त प्राध्यापक प्रेम खत्रीले लेखेका छन्, ‘‘यहाँ नोटकपी हेरेर मात्र वाक्य फुटाउने प्राध्यापक पनि थिए, सो ल्याउन बिर्सेको दिन कक्षा हुँदैनथ्यो।’’ 
बिदाको विकृति
बिदाको विकृति आन्तरिक पर्यटनका लागि सातामा आइतबार पनि बिदा दिने सरकारी समितिको प्रस्तावले पर्यटन प्रवद्र्धन नभई बिदा नै बिदाको विकृति ल्याउन सक्ने देखिन्छ।
सिहालोवादसूत्रः लैंगिक समानताको बुद्ध सूत्र
सिहालोवादसूत्रः लैंगिक समानताको बुद्ध सूत्र कतिपयले गौतम बुद्धलाई महिलाप्रति असंवेदनशील र धर्मोपदेशमै विभेद गर्ने अर्का मार्गदर्शक भनेका छन्। तर, बौद्धधर्म मात्र नै यस्तो धर्म हो, जहाँ लैंगिक समानतालाई अनिवार्य आचारव्यवहार मानिएको छ। 
किन हिन्दू धर्म त्यागेर बौद्ध बने अम्बेडकर?
किन हिन्दू धर्म त्यागेर बौद्ध बने अम्बेडकर? हिन्दू धर्ममा रहुञ्जेलसम्म जातीय विभेदको मुक्ति सम्भव नहुने निष्कर्षका साथ डा. भीमराव अम्बेडकरले उत्तरार्धमा बौद्ध धर्म ग्रहण गरे। के वास्तवमै बौद्ध धर्ममा वर्ण र जातको विभेद छैन त! 
सम्पदा होइन स्वयम्भूको बुद्धपार्क
सम्पदा होइन स्वयम्भूको बुद्धपार्क बलजफ्ती दबाबमा बनाइएको स्वयम्भू क्षेत्रस्थित बुद्धपार्क न कहिल्यै विश्वसम्पदा थियो न हुनेछ । त्यसैले सडक विस्तारमा पार्कको केही जमीन पर्नुले सम्पदा क्षेत्रमा कुनै असर पार्दैन ।
चोरी होइन ‘मुनामदन’ 
चोरी होइन ‘मुनामदन’  महाकवि देवकोटा रचित सर्वाधिक लोकप्रिय ‘मुनामदन’ खण्डकाव्य नेवारी लोकगीतबाट चोरिएको नभई मौलिक कृतिको पुनः सिर्जना हो । 
अहिंसाको अर्थ
अहिंसाको अर्थ अहिंसाका प्रतीक मानिने गौतम बुद्धको दर्शनको आलोकमा हेर्ने हो भने महात्मा गान्धीले अहिंसा नभएर ‘हिंसात्मक’ जीवन बाँचे । 
मल्लकालीन मौलिकतामा रानीपोखरी
मल्लकालीन मौलिकतामा रानीपोखरी सम्पदाप्रेमी स्थानीय, अभियन्ता र विज्ञहरूको अथक् प्रयत्नले आज रानीपोखरीले मल्लकालीन मौलिकतामा फर्कने अवसर पाएको छ । 
सिनासमा थन्किएको देशको इतिहास 
सिनासमा थन्किएको देशको इतिहास  सरकारी सेवामा प्रवेश गर्दा कुनै पनि व्यक्तिले धर्म खुलाउनुपर्ने अनिवार्य प्रावधान छ। आफ्नो कुलायन धर्म बौद्ध भए पनि धनवज्रले सिनासमा नेपाली इतिहास तथा प्राचीन लिपि विषयमा अनुसन्धान सम्बन्धी विद्वतवृत्ति करारपत्र (१ भदौ २०२७–३२ साउन २०३०)मा ‘हिन्दू’ लेखाएका थिए।
रथयात्रा प्रकरणमा कहाँ चुक्यो प्रशासन ? 
रथयात्रा प्रकरणमा कहाँ चुक्यो प्रशासन ?  रातो मत्स्येन्द्रनाथ रथयात्रा प्रकरणलाई अति संवेदनशील सांस्कृतिक कर्म नभई जातीय द्वेष र घृणा फैलाउने तत्वका रूपमा जसरी परिभाषित गरियो, त्यसले समुदायबीच आपसी समझ अझ बढाउनुपर्ने सन्देश दिएको छ ।   
इन्द्र नभेटिने ‘इन्द्रजात्रा’
इन्द्र नभेटिने ‘इन्द्रजात्रा’
पर्व वसन्त महर्जन
भन्नका लागि इन्द्रजात्रा भनिए पनि यो पर्वमा इन्द्र देउताको उपस्थितिमै विरोधाभास छ। जात्रामा इन्द्र नभई ‘यमाःद्यः’ देउता उभ्याइएको इतिहास छ। सामान्यतः इन्द्रजात्राको चर्चा गर्ने वेला स्वर्गका राजा इन्द्रकी आमालाई बसुन्धरा व्रत बस्न इच्छा भएको र त्यसका लागि चाहिने पारिजातको फूल लिन इन्द्रलाई पृथ्वीमा पठाएको कथा हालिन्छ। तर, यो कथा वैदिक साहित्यसँग मेल खाँदैन। 
किन गरिन्छ उपाकू यात्रा ?
किन गरिन्छ उपाकू यात्रा ?
इन्द्रजात्राको शुरुआती दिन भाद्रशुक्ल द्वादशी अर्थात् आज मनाइने उपाकू पर्वको सांस्कृतिक महत्व र ऐतिहासिकता खोजी गर्नैपर्ने भएको छ ।
चथाः पर्व अर्थात् सानो दशैं
चथाः पर्व अर्थात् सानो दशैं
आज भाद्र शुल्क चौथीका दिन नेवार समाजले मनाउने चथाः पर्वलाई चौथी लगायतका अनेक विषय र प्रसंग जोडेर विकृत बनाउने उपक्रम चलेको छ । 
पशुपति विनाश गुरुयोजना !
पशुपति विनाश गुरुयोजना ! पशुपति क्षेत्र विकास कोषको गुरुयोजना पशुपतिनाथ मन्दिरलाई साध्य नभई साधन ठान्दै यस क्षेत्रमा नाफामुखी व्यवसाय संचालन गर्न तयार पारिएको जस्तो देखिन्छ ।
जनैपूर्णिमामा बौद्ध लामाको विचलन
जनैपूर्णिमामा बौद्ध लामाको विचलन जनैपूर्णिमामा रक्षाबन्धन बाँध्न ब्राह्मणहरुको भीडमा तिब्बती लामाहरु पनि अघि सर्नु बौद्ध धर्म संस्कृतिको पालनामा देखिएको विचलन हो ।
आज ब्यांजा नकेगु अर्थात् भ्यागुतालाई भात खुवाउने दिन !
आज ब्यांजा नकेगु अर्थात् भ्यागुतालाई भात खुवाउने दिन ! भ्यागुतालाई भात खुवाउने! अचम्म लाग्दो कुरा हो। तर, नेवार समाजको यो मौलिक संस्कृति हो।
के नेपालमै भेटिएला त 'राम जन्मभूमि अयोध्या ?'
के नेपालमै भेटिएला त 'राम जन्मभूमि अयोध्या ?' इतिहासले अहिलेसम्म अप्रमाणित, काल्पनिक मानेको ‘रामायण, राम र उनको जन्मभूमि अयोध्या’ नेपालमा पर्छ भन्ने प्रधानमन्त्रीको भनाइ समाधान नभई नयाँ समस्याको कारक बन्नसक्ने देखिन्छ।
गथांमुगःमा किन गरिन्छ भूतको पूजा ?
गथांमुगःमा किन गरिन्छ भूतको पूजा ? प्राचीन नेवार पर्व गथांमुगःलाई कहीं घण्टाकर्ण त कहीं गठेमंगल ‘न्वारान’ गरी अनेक कथा रच्न थालिएको छ। जुन सर्वदा गलत मात्र होइन, अपव्याख्या पनि हो।
सतीप्रथा: राजनीतिक दाउपेच र षड्यन्त्रको उपज
सतीप्रथा: राजनीतिक दाउपेच र षड्यन्त्रको उपज नेपाल र भारतको हिन्दु समाजभित्र रहेको सतीप्रथालाई भारतमा अंग्रेज सरकारले गैरकानूनी घोषणा गरेपछि नेपालमा जंगबहादुरले पनि त्यसको सिको गरे तर चन्द्रशमशेरका पालामा मात्रै प्रभावकारी ढंगले कार्यान्वयन भएको थियो ।
ज्ञानपूर्णिक, जो नेपाली भिक्षुका नायक मात्र थिएनन् !
ज्ञानपूर्णिक, जो नेपाली भिक्षुका नायक मात्र थिएनन् ! विश्व बौद्ध समुदायले १९ असारमा एक प्रकाण्ड विद्वान भिक्षु ज्ञानपूर्णिक महास्थविरलाई गुमायो । पाल्पाको सामान्य परिवारमा जन्मेका उनको ख्याति कति रहेछ भने अहिले विभिन्न देशले उनको अस्तुबाट चैत्य बनाउने प्रस्ताव गरिरहेका छन्।
गुरुपूर्णिमा: हिन्दू र बौद्धको साझा पर्व
गुरुपूर्णिमा: हिन्दू र बौद्धको साझा पर्व बौद्ध समाजमा ‘धर्मचक्र प्रवत्र्तन दिवस’ मनाउने एउटा परम्परा अन्ततः गुरुसँग सम्बन्धित भएका कारण हिन्दू समाजमा प्रयुक्त शब्द ‘गुरुपूर्णिमा’ सँग बौद्धहरूलाई कुनै आपत्ति छैन।
आन्तरिक पर्यटन ब्यूँताउने सांस्कृतिक आकर्षण
आन्तरिक पर्यटन ब्यूँताउने सांस्कृतिक आकर्षण विविधतापूर्ण जातीय समूह र तिनको सामाजिक, सांस्कृतिक, ऐतिहासिक तथा परम्परागत कुरा नेपालमा मात्रै देख्न पाइने आकर्षण हुन् । यी मौलिक कुराको संरक्षण र प्रचारप्रसारमा लगानी गर्नु देशको पर्यटन उद्योगमा आकर्षण थप्नु पनि हो।
एक कुशल चिकित्सक पनि थिए गौतम बुद्ध
एक कुशल चिकित्सक पनि थिए गौतम बुद्ध ‘विनयपिटक’ को अध्ययनबाट थाहा हुन्छ, गौतम बुद्ध स्वयं पनि कुशल चिकित्सक थिए । यही भएर उनलाई भैषज्य गुरु पनि भनिन्छ । रोगी भिक्षुको उपचार गर्ने कार्यमा बुद्ध आफैं सरिक भएका घटनाहरू पनि पाइन्छन् ।
बुद्ध भन्थे–मानिसको कुनै जात हुँदैन
बुद्ध भन्थे–मानिसको कुनै जात हुँदैन बौद्ध धर्मलाई विशुद्ध रूपमा अगाडि बढाउने हो भने कसैको प्रभावमा नपरी जातिवादलाई तुरुन्तै छाड्नुपर्छ, किनभने यो शास्त्रसम्मत छैन ।
सम्झनामा शिक्षकहरुका पनि शिक्षक 'अर्याल सर'
सम्झनामा शिक्षकहरुका पनि शिक्षक 'अर्याल सर' प्रा.अर्याल कसैको चित्तदुखाउन चाहँदैनथे, विद्यार्थीको चित्त बुझाउन नसक्ने नयाँ शिक्षकबारे गुनासो लिएर जाँदा चिन्तित हुन्थे र शिक्षकलाई हतोत्साह नगरौं बरु समय मिलाएर आफूले पढाइदिन्छु भन्थे ।